Tüm Duaların temelini oluşturan bir cümleden söz etmek istiyorum.
“Hashem’in İsmi’ni duyurduğumda, Tanrı’mıza büyüklük atfedin” (Devarim 32:3)
"Tanrı’ya büyüklük atfetmek" nasıl olabilir?
O'nunla nasıl ilişki kurabiliriz? - - O’na nasıl hizmet edebiliriz?
Tora'nın sıklıkla antropomorfik ifadeler kullanması, Tanrı'ya insan duygularını (öfke, zevk), duyuları (görme, duyma) ve hatta fiziksel nitelikleri (“uzanmış kol”) atfetmesi şaşırtıcıdır.
Hiçbir şey Yahudiliğin öğretilerinden bu kadar uzak olamaz ama Tora bu ifadeleri özgürce kullanıyor.
Tanrı kavramımızı Tora'nın birebir okunmasının ima ettiği basit bir anlayışla sınırlamamamız önemlidir. Bir nesil genel kültürde ilerlediğinde, bilim ve felsefede önemli ilerlemeler kaydettiğinde ve buna rağmen ilkel bir Tanrı anlayışına sahip olduğunda, inancın (ve dinin) yaygın bir şekilde reddedilmesi kaçınılmaz bir sonuçtur.
Aynı şey Tanrı'ya hizmete (Avodat Hashem) ilişkin zihinsel resmimiz için de geçerlidir. Bu terim genellikle ritüel ibadetin eşanlamlısı olarak anlaşılmaktadır.
Bir kişinin Tanrı'ya nasıl hizmet edeceğine dair algısı, Tanrı kavrayışına bağlıdır. En basit, en gerçek anlamıyla bir hizmetçinin efendisine hizmet ederken verdiği emeği ifade eder.
Etik Ahlakı yüksek, bilgili, ancak Tanrı anlayışı yeterince gelişmemiş bir kişi, muhtemelen Tanrı'ya hizmet etmenin bu yorumuna karşı muazzam bir içsel muhalefet hissedecektir. Doğal olarak bu tür bir köleliğe isyan edecektir.
Modern bilim ve felsefedeki ilerlemelerden korkmamalıyız. Çünkü Tora hakkındaki anlayışımızı netleştirmeye ve iyileştirmeye yardımcı olur.
Bu derin anlayış geçmişte sadece eski nesillerin ruhsal devleri tarafından biliniyordu; ama şimdi yüce konuları genel bilgi düzeyine indirme becerisiyle artık tüm insanlar tarafından alğılanması sağlanıyor.
Tanrı’nın hizmetine ilişkin kavramları geliştirmek ve yükseltmek için Tora'nın ezoterik öğretilerinde yoğun bir entelektüel çalışmaya ihtiyacımız var.
Allah'ın kutsal isimlerinin bile O'nun özünü tam olarak yansıtmadığı çok iyi bilinmektedir. Daha ziyade bu isimler, kutsal sıfatlarıdır.
Eğer Allah'a kulluk, bir kulun Efendisine ibadet etmesi anlamına geliyorsa, o zaman bir nesneyle ilgiliyiz demektir. Bu, putperest bir kavram haline gelebilir, tıpkı antropomorfik ifadelerin putperest yanılgılara yol açabilmesi gibi.
Ancak gerçeği yalnızca öznel bir biçimde, onun bize görünüşüne göre algılayabildiğimizi, gerçek özüne göre algılayamadığımızı anladığımızda, en derin ve en gerçek ilişkinin Tanrı ile olan içsel bağlantımız olduğu sonucuna varabiliriz.
Kendimizle olan ilişki bile özneldir. Descartes'ın kendi varlığını kanıtlamak için mantığa ihtiyacı vardı - oysa Hashem ile olan bağlantımızın gerçekliği, yaşamın özüdür.
Allah'ın zatından bahseden insan, anlatılamaz bir karanlık ve üzüntü hisseder. Bunun nedeni, Tanrı'nın özüyle bağlantı kurmaya yönelik her türlü girişimin kendi varlığımızı şüpheye düşürmesidir.
Ancak Tanrı'dan bir nesne olarak bahsetmezsek, Elokut'un ve Tanrısal ideallerin soyut özelliğine atıfta bulunursak, güç ve mutlulukla dolu olacağız.
Shabat Shalom ve Gmar Hatima Tova
Yaşam Kitabına mühürlenmemiz dileğiyle……
Edirne Yahudi Yemekleri kitabının yazarı Aydemir Ay, Edirne’nin Yahudileri ve Mutfağı konulu sunumunda, 3 dile çevrilen kitabının en son İbraniceye de çevrildiğini açıklayarak; “Kitabın geliri, İsrail'de yaşayan Türkiye kökenli öğrencilerimizin eğitiminde burs olarak kullanılacak” dedi.
Edirne Kent Konseyi Düşünce Çalışma Grubu’nun yürüttüğü ve Edirne Belediyesi’nin destekleriyle bu yıl ilk defa ‘Sınırda Yaşamak’ temasıyla Edirne’de gerçekleştirilen Edirne Düşünce Günleri’nde Edirne Yahudi Yemekleri kitabının yazarı Aydemir Ay sunum yaptı. Ay’ın Edirne’nin Yahudileri ve Mutfağı konulu sunumu, Edirne Büyük Sinagogu’nda düzenlendi.
Edirne’nin Kaleiçi semtinde büyüdüğünü söyleyen Ay, “Edirne, Yahudi nüfusu bakımından en zengin kentlerden biri idi. Çocukluğum sinagogun yanı başında geçti. Her Edirnelide olduğu gibi annemin ve babamın her fotoğrafında Yahudi arkadaşları var. Yemek masasında anlattıkları bütün anılarında, Jako, Rıfatiko, Soli, Dr. Yasef Bayer, Naftali, Yuda Pinto, Eli Kakumoğlu ve kardeşleri Şeli ve Meri, Yasef Romano, David Yahya, Vitali Halfon, Edirnespor fanatiği Tenekeci Pepo, aznif ustası Sason, tavla ustası patlak göz Nik, Rifat ve Sara Mitrani, Marko ve Eti Kan’ların adları geçerdi” ifadelerini kullandı.
“BUNU EDİRNELİLER BÖYLE YAPMAZ DENMESİ HAZİNEDİR”
Ay, Edirneli Yahudilerin birçok anısına şahit olduğu gibi ürettikleri lezzetleri de tatma şansı bulduğunu belirterek; “Edirne Yahudilerinin yemeklerini incelerken, bilinmeyen yemeklerle karşılaşmak o kadar heyecan veriyor ki. İşte bu heyecan, en derinlere kadar araştırmayı hak ediyor. İstanbul ve İzmir Yahudilerinin ‘Kaşkarikas’ yemeğinin, Edirne’de adının ‘Encinaras’ olması ya da Edirne tipi ‘Boyoz’un olması veya ‘Bunu Edirneliler böyle yapmaz’ denmesi bir hazinedir” dedi.
“EDİRNE MUTFAĞINA ZENGİNLİK KATIYOR”
Yahudilerin İspanya’dan göç hareketinin kültürel ve gastronomik açıdan Edirne’nin kültürel çeşitliliğini geliştirdiğini belirten Ay; “Günümüzde Yahudi kültüründen gelen gastronomik öğeler halen uygulanmaya devam etmektedir. Badem ezmesi, acıbadem kurabiyesi, pandispanya gibi ürünler herkes tarafından biliniyor. Şüphesiz bu değerler Edirne mutfağına zenginlik katmaktadır. Ancak unutulmaya yüz tutan bu değerlerin kayıt altına alınarak korunması büyük önem arz etmektedir” sözlerine yer verdi.
“EDİRNE YAHUDİ YEMEKLERİ KONUSUNDA ŞANSLI”
Ay, Edirne’nin Yahudi yemekleri konusunda şanslı olduğunu söyleyerek; “Çünkü Edirne’de birçok Yahudi aile yüzyıllardan beridir yaşamış ve yaşamaktadır. Bu güzide şehirde barışın temsilcisi olarak yemekler de milletler arasında değiş tokuşa girmiş, bayramlarda ve özel günlerde din ve millet ayrımı gözetilmeksizin iyi komşuluk ilişkilerini pekiştirecek şekilde birbirlerine ikram edilmiştir” dedi.
“EDİRNE’DE YAHUDİ YEMEKLERİ VE TATLILARI YAPILIYOR”
Edirne’de hâlâ yapılmakta olan birçok Yahudi yemeği ve tatlısının bulunduğunu belirten Ay; “Fakat bazıları Edirne’de azalan nüfus nedeniyle yapılmamakta ve yok olmaktadır. Halkın çok tercih etmediği bazı yiyeceklerin hiç bilinmediğine de şahit olmaktayız. Birer birer kaybolan yemekleri araştırdığımızda aslında kaybolanın sadece yemekler değil; yüzyıllardır Edirne’de yaşamış Edirnelilerin, Edirne Yahudilerinin yaşam tarzlarının, kültürlerinin olduğunu görüyoruz. Tam tersi halkın da benimsediği ve sürekli tükettiği yiyeceklerden bazılarının da nesilden nesile aktarıldığını, şöhretinin arttığını görmekteyiz” ifadelerine yer verdi.
“EDİRNE TİPİ BOYOZ TARİFİNE ULAŞTIK”
Boyoz’un İzmir ile tanınsa da araştırmalarında Edirne tipi Boyoz tarifine ulaştığını açıklayan Ay; “Boyoz, Sefarad Yahudilerin, 1492 yılında İspanya’dan göç ile getirdikleri lezzetli bir börektir. Her ne kadar İzmir ile özdeşleşmiş olsa da Edirne, Gelibolu, Çanakkale, Kırklareli’nde de yapılmaktadır. Sözel tarih çalışmasında Edirne tipi Boyoz’un tarifine de ulaştık. Daha az yağlı, daha kolay bir üretim tekniği ile yapılıyor. İzmir boyozu çok yağlıdır, yapımı çok vakit almaktadır” dedi.
“EDİRNE’DE FARKLI, İSTANBUL’DA FARKLI”
Ay, kabak kabukları ile yapılan Endjinaras (Kashkarikas de Kalavasa) yemeğinin ise Edirne’de farklı adlandırıldığına dikkat çekerek; “Edirne’de ‘Encinara’, İstanbul ve İzmir’de ‘Kaşkerikas’ denir. Soğuk olarak yenen enfes bir Sefarad mutfağı yemeğidir. Edirneliler ekşi sarı erikler koyarız. İstanbullular ise sarımsak koyarlar. Edirne’de enginar bulunmaz; kabak kabuklarından yapılan bu yemeğe ‘Encinara’ yani enginar denir. Encinara’nın Edirne’de son birkaç yıldır restoran mönülerine girmeye başladığını görmekteyiz” sözlerine yer verdi.
“KAYIT ALTINA ALINMAMIŞ SAYISIZ YEMEK VAR”
Ay, Edirne Yahudi Cemaati’nin çok kültürlü yapısı olduğunu belirterek; “Edirne’de varlığı ilk yüz yıllara kadar bilinen Romanyotlar, Sisilya, İstanbul, Aragon, Budin, Katalonya, Büyük Portukal, Alman, Mayor, Polya, İtalya, Küçük Portukal ve Gerozi cemaatlerinin bulunduğu, Kırklareli, Tekirdağ ya da Çanakkale Yahudileri ile evlenenlerin olduğu bir yerde yemeklerin tek bir tarifte kalması da beklenmemelidir. Sonuç olarak aynı yemeğin birden fazla tarifine ulaştık. En Edirneli yemek olan ‘Encinara’ bile birden fazla tarife sahip. Edirne Yahudi Yemekleri sözel tarih çalışmamızda ortaya çıkardığımız yemeklerin dışında tespit edilmemiş, kayıt altına alınmamış daha sayısız yemek olduğunu düşünüyoruz” dedi.
3 DİLDEN SONRA İBRANİCE’YE DE ÇEVRİLDİ
Edirne Belediyesi tarafından 3 dilde yayımlanan Edirne Yahudi Yemekleri kitabının ise yarıştığı kategoride dünya birinciliği kazandığını açıklayan Ay; “Edirne Belediyesi tarafından 3 dilde yayınlanan 'Edirne Yahudi Yemekleri' kitabımız, dünyanın en prestijli yemek kitapları yarışması ‘Gourmand World Cookbook Awards 2022’de, yarıştığı kategoride dünya birincisi seçildi. Edirne Yahudi Yemekleri kitabımız Türkçe, İngilizce ve Ladino dilinden sonra dördüncü dil olarak İbranice diline çevrildi. İsrail'de Türkiyeliler Birliği, Edirne Belediyesi ve Bat-Yam Belediyesi ortak çalışması ile İbranice diline çevrilen kitabın geliri, İsrail'de yaşayan Türkiye kökenli öğrencilerimizin eğitiminde burs olarak kullanılacak” diye konuştu.
UĞUR AKAGÜNDÜZ
Kaynak: https://www.batiekspres.com/
(Teksto-Audio)
Achakes de las fiestas del muevo anyo 5784, en los diyas pasados mas de 15 milyones de djudyos a traverso el mundo mandaron milyones de WhatsApp para felisitarsen i ogurarsen suetos de sanedad, de vidas largas, de repozo i de pas, kon bezos i abrassos. Si ajustamos a esto las munchisimas yamadas telefonikas durante la semana de Rosh Ashana mos rendemos kuento ke el puevlo djudyo, en muestra epoka se siente orozo, aksyon ke mostra kon amista la unyon ke egziste a los niveles familiales, profesionales, politikos i mas.
Es de kustumbre ke en kada empesijo de anyo se publikan en Israel datas de statiska ke mos dan una idea justa de la vida del payis. A la fin del anyo pasado serka 9.8 milyones de almas bivian en Israel kuantidad ke pujara verso la fin del anyo en korso a 10 milyones. Koza ke reprezenta 10 tantos mas del anyo de su fondasyon. Ademas verso la fin de 2048 se aspera a ke la povlasyon de Israel será de 15 milyones.
De los serka 9.8 milyones de sivdadinos 7.2 milyones (73%) son djudyos i serka 2.1 miliones (21%) son arabos. A esto se ajustan 549.000 personas ke apartienen a otras relijiones. Durante el anyo 2022 74.000 muevos olim(imigrante) se establisieron en Israel, kuantidad de djudyos ke se ajuntaron a los 3.4 miliones de viejos olim. En totalidad la povlasyon pujo de 194.000 almas lo ke representa una ogmantasyon de 2%; donde 172.000 muevos nasidos. La norma medya de la mujer israeliana es de 3 kreaturas, muncho mas alta de la evropeya ke es de 1.6 kreaturas solo. No olvidar ke 16.800 israelianos ekspatriyados retornaron en 2022 a bivir en el payis, lo ke prova ke malgrado la inflasyon la ekonomiya se mantiene en buen estado.
De oltra parte durante 2022 los 22.8 % de la fatalidad fue kavzada por el kanser i 9.5 % achakes de la Korona. Israel poseda en sus ospidales 1.7 kamas i 4.8 infirmyeros por 1000 sivdadinos. El 80 % de los israelianos aedados de mas de 20 anyos se sienten sanos i no nesesitan un kudyo regular. 1.914.700 elevos chikos i de segundo nivel de edukasyon estudian en eskolas del governo. 1.118.900 en eskolas primeras i 795.800 en sekondaryas kon 884.600 en maestras. 142.000 estudyantes eskaparon en 2022 estudyos segondaryos lo ke representa una ogmantasyon de 7.3 % en raporto kon el anyo pasado.
La produksyon bruta por individuo de Israel (GDP) arrivo a $ 58,270 lo ke es la 13en mas alta en el mundo, kon una eksportasyon de $ 86.6 miliardas en servisyos i de $ 72.6 en produktos, ansi kreando un montante demazyado de $ 15.5 miliardas. Su armada es una de las mijores del mundo, grasias a su kapachidad de estar siempre pronta i inovativa en armamientos. Malgrado los entrompesos politikos aktuales i la vida kara 90% de los israelianos se deklaran kontentes de bivir en el payis. Malgrado los diferentes politikos internos los israelianos visto del estranjero dan una impresyon de ser unidos i kontentes de apartener a la nasyon israeliana. A todos los niveles de la sosieta israeliana se ve i se siente un kudyo atentivo sovre los djudyos del mundo i del estado de Israel, de su egzistensya i de su demokrasiya. Komo es dicho ‘kol Yisrael averim ze baze’ (Todo el puevlo de Israel es responsable de uno al otro).
Rogaremos en estos diyas santos a ke muestro D. bindicho mos dará, vidas largas, pas, sanedad, pan sin sar, fuerza para defender, días sin estrechura i ke kada djudyo ayege a realizar su dezeyo. Amen ve amen.
