(Yazarı sesli dinlemek için tıklayınız)
Merhaba sevgili okuyucularım artık Sukot Bayramının son günlerindeyiz, yani yaklaşık üç haftadır bayram kutluyoruz. İsrael’de yaşarken bunu çok daha fazla duyumsayabiliyoruz. Açıkçası benim için Sukot Bayramı, özellikle çocukluğumda ve genç kızlığımda annemle ve babamla birlikte gittiğimiz Haydarpaşa Hemdat İsrael Sinagogunda yapılan Sukot kutlamalarıydı.
Sinagogun arka bahçesinde kurulan kocaman Suka’da kurulan beyaz örtülü masaların etrafına boylu boyunca konulan ahşap sandalyelerde oturur ve yememiz için ikram edilen mütevazı bir ikramı, porselen beyaz tabaklardan yer, cam bardaklardan su içerdik. İkram boreka, bulema, yumurta, beyaz peynir, eski kaşar peyniri, üzüm ve ekmekten ibaretti. Hamur işi ikramları Yeldeğirmeni’nde yaşayan hünerli Yahudi hanımlar kendi elleriyle ve gönüllü olarak yaparlardı. Orada en son katıldığım Sukada küçük oğlum Hay Eytan 5 aylık hamile olduğumdan karnımdaydı. Daha sonra Ehal’de başımı perdeye dayayıp bebeğimin selameti için dua etmiştim. Bunların hepsi tatlı anılar. Yeri geldikçe insanın gözünün önünden bir film şeridi gibi geçiveriyorlar.
Burada sinagoga ve sukalara gitmedik ama, bu yıl büyük oğlumuz Soni’nin evinde Sukot’un ilk gecesini ailece kutladık. Hepimiz birlikte olmanın sevincini yaşadık ve gelinimin mükemmel lezzetteki yemeklerini yedik. Hamdolsun. Şükürler olsun, Tanrı her seneye, herkesle birlikte tekrar nasip etsin.
Artık Sukotun son iki günündeyiz. Simhat Tora’dan sonra yeni İbrani yılımızı gün gün tüketmeye devam edeceğiz.
Yahudi, din, İsrail, devlet, bayrak ve bütün unsurlar farklı sembollerle ifade edilirler. Yahudilikte Tevrat ve İsrael ülkesi birbirinin içine girmiş olduğundan ötürü din ve ulus konseptleri de birbirinden ayrı düşünülemez. Her ne kadar biliyorsanız da size bu sembollerden biraz söz etmek istiyorum. Tüm bu sembolleri bir haftada değilse bile sırası gelmişken anlatmak istiyorum.
David’in Yıldızı, 6 köşeli yıldız veya Magen David (David’in Kalkanı)
David Yıldızı, Magen David, en tanınan Yahudi sembollerinden biridir. Pek çok Yahudi mezar taşında yer alır ve İsrael bayrağının merkezi sembolüdür. Şaşırtıcı bir biçimde büyük bir popülerliği olduğu göz önüne alındığında, David Yıldızı oldukça yenidir ve yalnızca birkaç yüzyıldır Yahudilerle ilişkilendirilmiştir.
Altı köşeli David Yıldızı daha yeni olsa da, Magen David terimi eskidir. Talmud, Magen David’den kelimenin tam anlamıyla, Kral David’in kalkanı, Kral David’i ve soyundan gelecek olan Maşiyahı koruduğundan söz eder (pesahim117b). Bu güzel işaret Yahudi ayinlerinde de görülür. Her Şabat günü sinagogda Aftara’nın okunması sırasında, okuyucu ilahiden “David’in koruyucusu “ve Yahudi halkını “Magen David” olarak söz eder.
Kral David’in yanında, kendi kalkanı ve askerlerinin taşıdığı kalkanlarının altı köşeli yıldız şeklinde olduğu efsanesi vardır. Bunların biri yukarı bakan, diğeri aşağı bakan iki üçgenden oluştuğu ve ortadan birleşerek altı uçlu bir yıldız oluşturduğu söyleniyordu. Bu yapının, Kral David’in kalkanını rakiplerinden daha sağlam yaptığı söylenir.
Yahudilikle özdeşleştirilen altı köşeli yıldızın bazı sembolik açıklamaları arasında, bir cennete diğeri dünyaya dönük olmak üzere iki oku temsil eden Kabalistik açıklamalar bulunur. David Yıldızı ayrıca İsrael’in on iki kabilesine karşılık gelen on iki ayrı tarafa sahiptir. Aynı zamanda haftanın diğer altı gününe karşılık gelen altı nokta ile çevrili merkezi bir çekirdek (Şabatı ifade eder) ile Şabat ile ilgili alaka olarak görülebilir.
Yüzlerce yıldır Yahudi ortamlarında altı köşeli yıldız vardı. Güney İtalya’da MS 3. yüzyıldan kalma bir mezar taşı altı köşeli bir yıldızla süslenmiştir.1354’te Bohemya kralı IV. Charles, Prag Yahudilerine üzerinde altı köşeli yıldız bulunan kırmızı bir bayrak hediye etti ve yıldız Prag Yahudileri tarafından onların sembolü olarak kabul edildi. 1512’de Prag’da basılan bir Yahudi dua kitabının kapağında güzel bir David yıldızı yer alıyor: “ bayrağının altındaki her adam babalarının evine göre… ve O, onu kavrayan herkese bol bir armağan vermeyi kabul edecek. David kalkanı” yazmaktadır.
Yahudi Yıldızı kısa bir süre sonra diğer Yahudi topluluklarına yayıldı. Sinagoglar ve Yahudi mezarları süs olarak David’in Yıldızını kullandı. Holokost sırasında Naziler, Yahudileri altı köşeli David Yıldızının şeklini sarı yamalar halinde takmaya zorladı. Sarı renk, uzun zamandır Avrupalı Yahudilerin bazı Avrupa topluluklarında giymek zorunda kaldığı ayırt edici, aşağılayıcı bir renk olarak kullanılmıştı. O zamanlar David Yıldızı tam anlamıyla Yahudi sembolü olarak görülüyordu.
Hamsa
Tek bir elin tasvirinin pek çok adı vardır. Hamsa, Arapça “Beş” kelimesinden, İbranice kelime anlamı olarak “YAD”, “Miryam’ın Eli” ve “Fatima’nın Eli” olarak adlandırılır. Orta Çağdan beri Arap dünyasında popülerdir. Öncelikle bir Müslüman sembolü gibi görünmesine rağmen, hamsalar aynı zamanda Sefarad Yahudi toplulukları tarafından da benimsenmiştir. Bugün Yahudiler ve dünya çapında diğer insanlar için de popüler bir semboldür. Günümüzde bazı Hamsa’larda “nazardan” korunmak için göz resimleri var. Bazıları Hamsa’ların şans getirdiğini veya “nazardan” uzak tuttuğunu söylerler. TORA, bizi uğurlu tılsımlara ve alametlere inanmamamıza karşı uyardığı için ve bunun yerine Tanrı’ya olan inancımızı koymamız gerektiğini açıkladığından, aslında Hamsa bir Yahudi dünyası görüşü değildir.
Sevgili okuyucularım, bu haftalık bu kadar. Bir dahaki buluşmamızda başka sembolleri anlatmayı diliyorum. Sevgiyle kalın.
Comments