Silahsız Savaş

Bu Şabat okuyacağımız Balak peraşasında Bilam’ın İsrael hakkında söylemek zorunda kaldığı iyi sözlerin yanı sıra, milletin, Tanrı’yı çok hiddetlendiren ve hatta salgın kelimesi ile nitelenen bir davranışına da şahit oluruz.

İsrael Oğulları vaat edilmiş topraklara girmek üzeredir. Yolda önüne çıkan ve ona geçit vermeyen Emori ve Başan kavimleri ile savaşır ve onları hezimete uğratır. Bunu gören Moav kralı Balak hem iyi hem de kötü duaları ile meşhur Bilam’ı İsrael’e beddua etmesi için davet eder. Ancak, Tanrının emirlerinden çıkamayacağını bilen Bilam, Balak’ın isteğinin aksine, İsrael halkı için iyi dualar söylemek zorunda kalır.

Bu olayın devamında peraşamızda şu pasukları oluruz.

İsrael Şitim’de oturdu ve millet Moav kızları ile fuhuşa başladı. Onlar milleti tanrılarına kurban eti için çağırdılar, millet yedi ve tanrılarına secde etti. İsrael kendini “baal peor”a yaklaştırdı; Ad’ İsrael’e hiddetlendi. (Bamidbar 25, 1-3)

Bu sözlerle anlatılan sahneyi biraz açıklamaya çalışalım.

Kenaan topraklarına doğru ilerlemekte olan İsrael Oğullarının büyük konvoyu, Emori ve Başan kavimlerini bertaraf ettikten sonra Moav kavmi ile karşı karşıyadır. Moav kralı, İsrael’in gücünden korktuğundan, herhangi bir savaş girişiminden kesinlikle kaçınmaktadır. Bilam aracılığı ile düzenlemek istediği beddua programı da çöker. Tam bu sırada hiçbir sebep gösterilmeden İsrael erkekleri, cinsel ilişkiye kadar varan arkadaşlık kurarlar Moav kızları ile.

Değişik kültür çerçevesine ait bu iki kavmin bu tür bir ilişkiye girmesine hangi tarafın önayak olduğunu yazmaz bize Tora. Bunu başlatan, onlar için değişik ve yeni olan kızları gören İsrael erkekleri midir yoksa onları ağlarına düşürmek isteyen Moav kızları mıdır?

Bilginlerimiz bu açık noktayı tamamlamak için, bu girişimin Bilam tarafından Moav kralı Balak’a tavsiye edildiğini anlamak isterler. Buna göre ne savaş ile ne de beddua ile İsrael’in üstesinden gelemeyeceğini anlayan Balak onları, Moav kızlarının cazip davranışı sayesinde kültürel ve sosyal açıdan zayıflatıp çökeltebilirdi belki. Bu ilişkilere kimin önayak olduğuna bakmadan, Tora bize bunu “fuhuş” (İbranicede לִזְנוֹת) gibi olumsuz bir kelime ile belirtir. Bu kelimenin İbranicedeki bir ek manası da gayrimeşru olarak terk etmek ve yoldan ayrılmaktır. İsrael erkekleri Moav kızları ile ilişkiye girince hangi yoldan ayrılmışlardır?

Bunun cevabını yukarıda getirdiğim alıntının ikinci cümlesinde görebiliriz “Onlar milleti tanrılarına kurban eti için çağırdılar”. İbranicede “çağırdılar” kelimesi, öznenin kadın veya erkek oluşuna göre değişiktir. İbranice kelimesine göre, bu cümlede girişim Moav kızlarının elindedir. Moav kızları, onlarla arkadaşlık ilişkisine giren İsrael erkeklerini Moav’ın tanrılarına adak edilen kurban etlerini yemeğe ikna ederler. Bu temel bir kültürel farklılığın İsrael erkekleri tarafından ihlal edilmesidir. İsrael oğullarının tek bir Tanrısı vardır. On emirde de yazılı olduğu gibi başka tanrılara inanmayı ima edebilecek her davranış (put veya resim yapmak, ona kurban adamak, başka bir tanrıdan söz etmek) bu kültürel temeli sarsar. İsrael erkekleri, Moav kızlarının cazibesinin peşinden giderken, onları İsrael yapan en temel kuralı, bilerek veya bilmeyerek, terk ederler ve hatta bu yabancı tanrılara “secde ederler”. Bu yetmiyormuş gibi o dönemin en belli başlı yabancı tanrısı olarak bilinen baal peor’a tapınma hareketlerini üstlenip yapmaya başlarlar.

Tanrı, İsrael erkeklerinin bu davranışına çok hiddetlenir. Hatta devamdaki pasuklarda belirtildiği üzere

Bu salgında ölenler yirmi dört bindi. (Bamidbar 25, 9)

Tora, İsrael erkelerinin Moav kızlarının peşinden gitmesini ve sonuç olarak birçok kişinin ölmesini “salgın” olarak belirtir. Herhalde, İsrael oğulları, kitlece, onları İsrael yapan kültürel temellerine, yani tek tanrıya inanç ve onun emirlerine uyma prensibine, tamamen ters davranmaya başlarsa, sebep cazibeye kapılıp aşık olmak olsa bile, bu bir salgın gibi ona zarar verebilir ve hatta onu azaltıp bitirebilir.