Roş Haşana ve Yalnızlık

Yahudi Yeni Yılını bu kez köyümüzde karşılıyoruz, eşimle birlikte fakat çocuklarımızdan ve torunlardan kopuk olarak. İstanbul’da yaşadığımız dönemde hep geniş aile veya arkadaşlarla kutlardık. Şimdilerde başbaşa kaldık 45 yılık zevcemle. Tarih boyunca Yahudiler hep toplu yaşadılar, kentlerde veya kırsalda. Rusya’nın ştetlerinde dahi bayramlar birçok aile ile beraber kutlanırdı. Dünyadan ve dindaşlarından ayrı yaşamak Yahudilere pek yakışmaz. En az 10 Yahudi yetişkin erkekten oluşan “Minyan” kurulmadan duaya başlanmaz emri de herhalde birlikteliğin getirdiği güven, dayanışma ve Tanrı’ya toplu yakarma hissinden kaynaklanmıştır. Sinagoglardan ve Yahudi topluluklardan uzak Roş Haşana nasıl kutlanır? Geleneksel dua kitaplarınının dışında başvurduğum ve her Roş Haşana’da yeniden gözden geçirdiğim Shmuel Y. Agnon’un derlediği “Days of Awe - Huşu Günleri” kitabı beni çok etkilemiştir. Bu Bayram döneminin tarihsel kökenleri, önemi ve geleneklerin anlamını sade fakat mistik bir dille kaydeder. O kadar severdim ki bu kaynağı Ortaköy Etz Ahayim sinagoguna gittiğim zamanlarda dua kitabımın içine Agnon’un notlarını yerleştirir, hem herkesle birlikte koroya katılır hem de Huşu Günlerinin derinliğine inerdim. Tabii yalnızlık Yahudiliği devam ettirmek için iyi bir yöntem değil. Birlikte olmak, paylaşmak, kalabalığın ritmine iştirak etmek, ayni bedensel ve zihinsel ortamda bulunmak insanı sürükler. Yahudilik kurallara uymayı gerektirir. Tek başına bir süre devam ettirirsin, sonra seni uyaracak dindaş olmayınca hafif sürüklenirsin… Fakat din ve dua dışında da tutunacak dal çok aslında. İsrail’den haberler, Diaspora’dan esintiler, karşılıklı telefon tebrikleri, aile içi kutlamalar çıpayı sağlam tutmaya devam eder. Sürüklenmeye karşı en esaslı panzehir Yom Kipur orucunu kaçırmamak. Nerede olursam olayım, yanımda dua kitabı veya dindaşım olsun olmasın orucu tutmak boynumun borcudur. Dünya ile irtibatı keser, içe döner, benliğimi sorgularım. Huşu Günlerinin hem zirvesidir, hem de en derin noktası. Bazen Yeni Yıl ve sonrası Eylül sonuna, hatta Ekim’e sarkar. Londra’da isek muhakkak kentin hatta İngiltere’nin en eski Sefarad Sinagog’unda, 1701 yapımı Bevis Marks’dayımdır. Alıştığım Portekiz usulü nağmeler, 300 yılılık bir adet ile mumları uzun sopalarla söndürmeler, arada bir tanıdık simalarla selamlaşma…hep topluluk içinde olmanın heyecanı. Bu Yeni Yıl erken geldi, yalnızlıkla hoşgeldi!

Yazarın tüm yazıları için tıklayın