İşaretler, Semboller- Sam Halaby'nin Dünyası

Stella Namet ABULAFYA
9 saat önce
3 dakikada okunur

Uzun zamandır takip ettiğim bir mekandı Renkler Evi. Daliyat El-Karmel’de bulunun mekân bir sanat galerisi ama ilk andan beri oranın klasik bir ortam ve sıradan bir sanatçı hikayesi olmayacağını biliyordum. Korona ve savaş derken en nihayetinde yılbaşı havasını yurtdışına çıkmadan deneyimlemek adına Nazaret yolunun üzerinde ekledim bu sıra dışı mekânı planımıza. Nazaret ile ilgili yazıma da göz atın…

Sam Halaby ve Stella Abulafya

Sam, 1989 yılında Daliyat al-Karmel'de doğdu. Geleneksel bir Dürzi ailesinin dokuz kız çocuğundan sonra gelen onuncu çocuk ve de erkek en nihayetinde. Çağdaş İsrael sanatının en canlı ve özgün seslerinden biri olarak camiada öne çıkıyor. Hikayesini galerinin içindeki mini video odasında dinliyorsunuz. Etkileyici bir çocukluk hikayesi var. Annesi Emily tarafından sorgusuzca desteklenmiş olması onun kariyerindeki dönüm noktası.

Kapalı toplumlarda, sıra dışı olmanın getirdiği zorluklar vardır. Bir erkek olarak sizden geleneksel bir duruş almanız istenir, daha geleneksel uğraşlara yönelmenizi, aile sorumluluklarını üstlenmeniz istenir. Ama eğer anneniz arkanızdaysa sizi kimse tutamaz. Halaby içinde aynen böyle olmuş. Sanatsal yetenekleri, toplumsal baskılara rağmen, merhum annesi Emily tarafından erken yaşta fark edilince, kolayca sınıflandırılamayan benzersiz, sürükleyici bir görsel dil geliştirip kendi kendini yetiştirmiş bir sanatçıya dönüşmüş. On üç yaşında, evin geçimini sağlamak için sipariş üzerine portreler yapmaya başlamış. Zamanla, becerisi dönüşüp, renklerle kendine özgü bir pratik geliştirmiş.

Annesinin vefatıyla yaşam bambaşka bir yöne evriliyor sanatçı için. Acı ve eve gelen yeni anne figürünün üzerindeki etkisiyle, içindeki duygularla baş etmeye çalışırken annesinin odasını kendine özgü bir teknikle boyamaya başlıyor. İstediği acısının dinmesiydi ama ortaya renklerle donanmış o kadar özgün bir görsel şölen çıkıyor ki artık durdurulamaz bir renk bağımlısı olduğunu fark ediyor. İşte dönüşüm burada başlıyor. Babasından miras kalan eski dört katlı Daliyat al-Karmel'deki çocukluk evini 2023 yılında bir çalışma stüdyosu ve galeriye dönüştürüp ziyarete açıyor, adını da “Renkler Evi” koyuyor.

Herhangi bir mahalleye girer gibi arabayı park ediyoruz ama sokak rengarenk. Yamaçta yer alan ev, uzaktan görülebiliyor ve kırsal manzarayı dönüştüren bir enerji yayıyor. Halaby, 600 metrekareden fazla bir alanda, mobilyalar, ev eşyaları ve hatta müzik odasındaki kuyruklu piyano da dahil olmak üzere, dış ve iç mekandaki her yüzeyi, yüzlerce üst üste binen, incelikli renkle elle boyamış. Demiştim sıradan bir yer değil diye.

Ev, sizi içine çeken bir tabloya dönüşmüş adeta. Her adımda bambaşka renkler, hisler ama yüzünüzde hayretle karışık kocaman bir gülümsemeyle geziyorsunuz katları, bir zamanlar burada yaşayan sıradan insanlar olduğunu düşünerek. Bu insanların içinden böyle bir yetenek doğduğunu hissederek, etkilenerek ve de hepsinden önemlisi dışlanmaya ve ötekileştirmeye karşı incelikli bir hiciv hissediyorsunuz.

Doğaçlama ile karakterize edilen tekniği ile, binanın özünün değiştiğini, yeniden şekillendiğini anlıyorsunuz. Sam size tam da bu hissi sunuyor renkli tepside. Koltuklar, soba, vazo, dolaplar, ayakkabılar, yastıklar… Evde her şey o günkü gibi ama Sam’in renkli dokunuşuyla adeta bir devrim gibi coşkulu bir his kaplıyor içinizi. Derin bir kültürel kimliğin iççindeki değişimin hissi bu. Etnik bir azınlık olan Dürzi topluluğunun bir üyesi olarak, gelenek ve yenilik, çevre ve toplum, bireysel ve kolektif kimlik arasındaki gerilimi renklerle o kadar güzel yansıtıyor ki “Evet, bende sıkıştığım yerden çıkabilirim; yeter ki cesaret gösterebileyim,” diyorsunuz içtenlikle rengarenk evin içinde.

Özel bir odayı, derinden bağlı olduğu merhum annesine adamış. Sam, çocukken annesiyle birlikte, annesinin el yapımı eşarplarını sattığı köy pazarına gidermiş. Halaby, annesinin orijinal eşarplarına resim yaparak kültürel ve estetik unsurları harmanlayan dokunaklı bir sanatı paylaşıyor bizlerle. Dürzi geleneğiyle ilişkilendirilen samimi, kadınsı bir obje olan eşarbı, boyanmış bir tuval haline getirmekle hafıza, cinsiyet ve yaratıcılık arasında köprü kuruyor. Bu eylem hem bir saygı duruşu hem de şefkat, kimlik ve uzlaşma jesti.

Renk Evi, son iki yılda bir milyondan fazla ziyaretçi çeken ve dünya çapında sosyal medyada yüz milyonlarca kişiye ulaşan uluslararası bir kültürel cazibe merkezi haline geldi.

Halaby'nin aile evinin bir sanat eserine dönüşümü, Fransa'nın Giverny kentindeki evini resim, bahçecilik ve doğal renk uyumunu birleştirerek yaşayan bir sanat eserine dönüştüren klasik sanatçı Claude Monet'nin mirasını yankılıyor. Benzer şekilde, Halaby, ev alanının sadece bir arka plan değil, sanat eserinin kendisi olduğu, tarihsel olarak “Gesamtkunstwerk” olarak tanımlanan bir kavramı gerçekleştiriyor.

Sergi bittikten sonra yüzümüzdeki gülümsemeyle çıkışa doğru ilerlerken, kendisi bizi kapıda karşılıyor. Nazikçe kendisini tebrik ediyorum, bolca övgüler yağdırıyorum, o da son derece doğal ve sanatçılara özgü kibirden uzak, meraklı bir çocuk gibi teşekkürümü kabul ediyor. Türkiye’den geldiğimi söyleyince, nasıl yaşıyordunuz orada diye de ayaküstü politikaya giriyoruz. Antakya’daki Dürzi’ler den bahsediyoruz, Yahudi yaşamını ve gelenekleri soruyor ve savaşta kaçınılmaz olarak etkilenen ruh halimizle söyleşiyi noktalarken ona Türkiyeliler Birliğinde yazı yazdığımı yazıyı isterse kendisiyle de paylaşabileceğimi iletince, çekinmeden cep telini veriyor.

Bu kadar özel bir anı yaşamış olmayı da Hanuka Mucizesi’ne bağlıyorum.

Halaby'nin çalışmaları artık resim, heykel ve büyük ölçekli, mekâna özgü enstalasyonları kapsıyor. Hareket, tuvalden nesneye, nesneden mekâna taşarak, mimarinin kendisi haline geliyor. Sonuç, sınırsız, boyutlar arası bir ritim. Yolunuzu düşürün* ve Renkler Evi’ni ziyaret edin derim. Her gün açık.

Ayrıca TLV Mall’da pek yakında bir enstalasyonu olacak, onu da kaçırmayın derim.