Bu formatta kaleme aldığım ikinci yazım oluyor, yararlılığı konusunda fazla geri bildirim almadıysam da ABD’den bir okur geçen ay önerdiğim “The Swimmers” filmini çok beğendiğini yazması beni sevindirdi.
Bu ay tiyatro ve film seçimini İsrael’in konjonktürüne uygun olarak Haridi dünyasından, bu kesimi konu edinen eserlerden seçtim.
The Hasidic Kopple (HaHabadnikim)
Cameri Tiyatrosu’nun yeni sahnelediği iki buçuk saat süren, Udi Gottshalk tarafından kaleme alınan “HaHabadnikim” adlı müzikal oyun Udi Gottshalk ile Gilad Kimchi tarafından yönetiliyor. Müzik Elad Peret, koreografi Avichai Hacham tarafından gerçekleştirildi. Onlarca şarkıcı ve dansözün yer aldığı bu dev prodüksiyonda önemli rolleri Talli Oren/Shani Shauli, Ofri Biterman, Rafael Abas, Shlomi Koriat/Yaniv Swisa, Orel Tsabari gibi oyuncular paylaşıyor.
Yehuda ve Hayim bir Habad köyünde yaşayan ikiz kardeşlerdir; ilki Tora öğreniminde dahi, diğeri biraz salak ve bilgisizdir. Yehuda kendisine çöpçatan tarafından önerilen hiçbir kızı beğenmezken, Hayim’i hiçbir aday istememektedir. Yehuda başhahamın kızı Rina ile söz kestiği halde şansını Güney Tel Aviv’in bir Habad Evi’nde aramak için yola koyulan Hayim’i yalnız bırakmaz. Çünkü iki kardeş sadece doğduklarında bir dakika kırk saniye ayrı kalmışlardır.
Tel Aviv sahnesi prodüksyon olarak olağanüstüdür; burası kaçak göçmenlerin ve sokak mafyasının kol gezdiği, ‘homeless’lerin ve sokak kadınlarının yollarda dolandığı, yasa dışı gece kulüplerinin floresanlarının renklendirdiği bir dünyadır.
Yehuda gelinlik siparişi vereceği bir dükkânda eşcinsel bir modacı ile karşılaşırken Hayim de Filipinli Meri’ye tutulur.
Bir kelime oyunu sonucu kaçak göçmen konumunda olan Meri ‘meuşeret’ oturma iznine sahip olmak isteğini ifade ederken, Hayim de ‘meuşar’ mutlu olma arzusunu paylaşır ve bu duyguların karşılıklı olduğu sanısına kapılır.
Oyunun ikinci bölümü tamamen çizgi dışıdır, Moshe Rabenu bile mevcut karmaşayı çözümlemek için işe karışır. Ortodoks Yahudiliğine oldukça ters düşen yorum ve olaylar dizisi sonucunda mutlu sonla noktalanan oyun Tel Aviv seyircisi tarafından dakikalarca alkışlanır.
Belli günlerde oyunu İngilizce üst yazı ile izlemek mümkün. Oyunun kısa tanıtımını aşağıdaki linkten izleyebilirsiniz.
One of Us (Bizden Biri)
“One of Us” Brooklyn'den üç eski Haridi Yahudi'nin yeni hayatlarını anlatan 95 dakikalık bir belgesel. Filmin yönetmenliğini Heidi Ewing ve Rachel Grady üstleniyor. Aşağıda filmin trailer’ini izleyebilirsiniz.
Filim, yaşadıkları travma ve tecavüz olaylarının ardından Hasidik toplumdan ayrılmaya çalışan üç gencin, Etty, Ari ve Luzer’in dışlanmalarını ve seküler toplumda kendilerini bekleyen kaygı ve tehlikeleri konu edinmektedir.
Filimde üç gencin hikayelerini iç içe akıcı bir belgesellik havası içinde izlemekteyiz. Filim Brooklyn köprüsünde gün ağarırken dua eden Hasidik bir grubun olağanüstü görüntüsü ile başlar.
Etty 18 yaşında topu topu 30 dakika görüştüğü eşi ile evlenir, çocuk sayısı artıkça kocası tarafından uğradığı istismar da artar, dayak yer, şiddete maruz kalır.
Etty evini terk eder ve ‘Footsteps’ adlı ‘Hozer BeSheyla” (koyu dindarlıktan ayrılanlara) psikolojik destek veren bir gruba katılır. Hasidik toplum Etty’nin dört çocuğunun velayetinin kendisinden alınması için en ünlü avukatları seferber eder. Etty’nin annesi bile kızının çocuklarına seküler kitaplar okuttuğunu iddia ederek kızının aleyhine tanıklık yapar.
Ari sekiz yaşındayken yaz kampında müdür tarafından tecavüze uğrar, dayak yer. Olay ört bas edilir hatta, “Sen yaramaz bir çocuktun, hak etmişsindir!” diyen bile olur.
Filmin bir bölümünde bir stadyumda yaşlı bir rav binlerce Haridiye öfke dolu bir konuşma yapmakta, internetin tehlikelerinden söz etmektedir: “Biz Tevrat’ın ulusu dedikoducu.com’un ulusu olmaya doğru yol alıyor ve yozlaşıyoruz!” diye haykırmaktadır….
Çocuk yaştayken stadyumdaki o kalabalığın içinde bulunan Ari tam tersine giderek İnternet’i ve Google’u keşfeder, bu dünyanın büyüsüne kapılır. Bir sahnede onu berberde saçlarını ve lülelerini kestirirken görürüz. Ari geniş topluma karışır ancak hiçbir tahsili yoktur. Sadece Tora okumayı ve İngilizce konuşmayı bilmektedirler. Bunalıma girer ve çok miktarda kokain alır.
Haridi cemaati terk eden üçüncü genç Luzer mücadele etmek istemektedir, temel matematik bilgisinden bile yoksundur. Gerçek dünyada insanların nasıl yaşadıklarını öğrenmesi gerektiğinin bilincindedir, yaşamak için Uber şöförlüğü yapar, Hasidik rollerde figüran olarak yer alır. Bu sayede sinema endüstrisine girebileceğini düşünür.
Geniş toplum içinde kendilerini kaybeden bu gençlere geri dönüş yolları da kapanmıştır. Etty çocuklarını göremez, Hasidik toplum dışa açılanlara karşı acımasızdır. Hasidik toplum bu sayede kendilerini seküler dünyaya karşı korumaya çalışmaktadırlar.
Filim yabancısı olduğumuz bir dünyayı dramatik bir yapıya sahip “Shtisel” filiminden çok daha gerçekçi bir açıdan tanımamıza yardımcı oluyor.
Comments