REVIZAREMOS MUESTRA ISTORIA EN TURKIA
top of page

REVIZAREMOS MUESTRA ISTORIA EN TURKIA


Mozotros djudios turkanos "de sierta edad" mos akodramos ke en Turkia todos los djudios avlavamos en espanyol, i ke los turkos yamavan muestra lengua "Yahudice", lengua djudia. Ansina mos engrandesimos kreyendo ke todos los djudios teniamos muestras raises en Espanya. Pokos mezmo saviamos el biervo "sefaradi." Verdad ke en Estambol i Izmir avia ashkenazim ke no savian el espanyol, o no lo avlavan bueno, ma estos no eran "yerlis" (nativos) komo mozotros, siendo eyos vinieron a Turkia relativamente pokos anyos atras. Los yamavamos "lehlis", ke kijo dizir "de Polonya" en turko. Kuando venimos al anyo 1992, la publisita i los evenimientos para markar los 500 anyos del arivo de Sefaradim en Turkia espandyo por el mundo entero la impresion ke todos los djudios turkanos eran sefaradis, venidos de la Espanya despues de la ekspulsion de1492.

Seguro ke oy en dia semos konsientes ke esta konklusion no es djusta. Mezmo si limitamos el teritorio a la Turkia de oy (ke es, sin konsiderar los anchos teritorios del Imperio Otomano en Evropa, Asia, i Afrika) savemos ke ya avia djudios romanites aki kuando yegaron muestros aguelos de Espanya i Portugal. Los Romaniotes estavan en estas tierras desdel tiempo romano, i avlavan en grego, ma kon la imigrasion masiva de sefaradim kedaron en la minoridad, i kon tiempo se integraron a la komunidad sefaradi i se ambezaron a avlar en espanyol. (En sivdades komo Yanya/Yanina i Chalkis en Gresia, los Romaniotes kedaren en la mayoria, i kontinuaron kon sus lingua i uzos partikolares.) Alkunyas komo Karidi, Galimiti, Kalomiti, Politi, Kastoryano, ets. mos azen akodrar de las raizes romaniotas de estas famiyas. Ma los romaniotes no eran, ni podian ser, los unikos djudios antiguos en estas tierras.

El puevlo djudio nasio en el medio oriente, i mezmo las primeras diasporas (el exilio asiriano i el babiloniano) fueron en el medio oriente. La diaspora evropea solo akontesio despues de la sigunda destruksion del Bet Amikdash en el anyo 70 EK (Era Komun) ma entonses la diaspora djudia del medio oriente ya estava bien establesida, bien grande, i bien espandida asta la Asia Sentrala. Esto kijo dizir ke djudios de estas komunidades no estavan entre los kautivos de Yehuda yevados por los Romanos a Evropa. Poko se konosian estas antiguas komunidades asta ke se establesio el estado de Israel i la mas parte de eyas izieron aliya kuaji "en masse."

I agora estamos tomando mas i mas haberes sovre lo ke kedo de estas asta muestros dias. En los dias de Hanuka 2019 meldimos de selebrasiones en lugares komo Iraki Kurdistan

i en la sivdad de Gaziantep (konosida komo Antep) en Turkia. La sinagoga de Gaziantep se avia serrado en 1979 por mankura de djudios. En Hanuka se avrio demuevo i se re-dediko kon la seremonia ke inkluye traer la SeferTora debasho de una huppah komo una novia. I despues uvo la selebrasion de Hanuka ayi. El Hahambashi i el prezidente de la komunida djudia-turka asistieron en las seremonias. La seremonia de Ahnasat Tora de la sinagoga se puede ver en el video

i las notisias en turko salieron en varios jurnales turkos. (Aki una de eyos, kon la foto del Rav Haleva yevando la SeferTora:

Los artikolos mos azen ke uvo 200 personas ke asistieron en estas seremonias, lo mas de eyos jdjudios de orijin Antepli ke vinieron de l'Amerika, Israel, Evropa, i Estambol. Al pareser ke el presidente de la komunidad djudia-turka, Izhak Ibrahimzade, i tambien el konsejero del Hahambashi, Yaşar Bildirici, son orijinarios de Antep i avlaron de sus memorias de esta sinagoga.

Mi mente se va a tiempos de a mi chikes en Izmir. Si, todos avlavamos en espanyol, i siguro tambien muestros vizinos la famiya Antebi. Ken savia ke sus alkunya mos devia ensenyarmos ke eyos eran de orijines de Antep/Gaziantep! Ya es ora de revizar la istoria ke konosemos de los djudios de Turkia.

Bizi Takip Edin
  • Facebook Basic Square
  • Twitter Basic Square
  • Google+ Basic Square
bottom of page