Bu Şabat okuyacağımız Ki Tisa (כי תשא) peraşası kutsiyetle ilgili yapılması gereken emirlerin yanısıra, İsrael oğullarının altın buzağı şeklindeki bir put yaparak işlediği günahı anlatır. Altın buzağı olayı Moşe’nin değişik boyutlarda İsrael oğullarını Tanrının nezninde kurtarmak için yaptığı çabalarla devam eder. Akabinde Moşe Tanrının saygılı varlığını görmek ister. Ancak Tanrı bunun yerine, onu vasıflıyan bir dizi ahlaki prensipleri dile getirir.
Yitro peraşasında, 10 emrin tüm halk tarfından işitilmesinden sonra Moşe Antlaşma Tabletlerini (לוחות הברית) almak üzere 40 günlüğüne Sinay dağına çıkar. (Bu dönem zarfında, Mişkan’ın yapımı ile ilgili emirleri ve daha birçok emri aldığı varsayılmaktadır.) Bu dönemin sonlarına doğru.
Millet, Moşe’nin dağdan inmekte geciktiğini görür. Aharon’a doğru toplanırlar ve “kalk ve bize önümüzden gidecek bir tanrı yap, çünkü bizi Mısır topraklarındandan çıkaran kişi Moşedir ve ona ne olduğunu bilmiyoruz” derler. (Şemeot 32, 1)
Bu isteğin akabinde bir buzağı şeklinde altından bir put yapılır ve millet, “seni Mısır’dan çıkaran Tanrılar bunlardır” (Şemeot 32, 4) diyerek etrafında coşku içinde dans eder ve şölenler düzenler.
Herşeyi gören Tanrı, bu olayı, henüz dağın tepesinde olan Moşe’ye aktarır ve Ve Ad. Moşe’ye “Bu milleti gördüm. İşte bu sert enseli (inatçı) bir millettir. Beni bırak, öfkemi onlardan alayım ve onları yok edip seni büyük bir millet yapayım” der (Şemot 32, 9)
Tanrının bu tepkisine cevaben
Ve Moşe Tanrısı Ad.’ın önünde yalvarır ve,
“Neden Ad. büyük bir kuvvetle ve güçlü bir kol ile Mısır’dan çıkardığı milletinden öfkesini çıkartsın?
Neden Mısır: “(Tanrı) kötü bir niyetle, onları dağlarda öldürmek ve yer yüzünden yok etmek için çıkardı” desin?
Öfkenden dön ve milletin hakkındaki kötülükten vazgeç.” der (Şemot 32, 11-12)
İsrael oğullarının anlaşılması zor bu puta tapınma olayına rağmen, henüz dağdan inmeden bile, milletini kayıtsızca savunmaya başlar Moşe.
Bunun yanısıra, dağdan inip altın buzağıyı ve halkın davranışını görünce, Antlaşma Tebletlerini halkın gözü önünde yere atıp parçalar. Ancak diğer yandan Tanrıya karşı Moşe milletini korumaya devam eder.
Moşe Ad.’a döner. “Kendilerine bir altın tanrı yaparak bu millet büyük bir suç işledi. Lütfen, şimdi ya suçlarını affet yoksa beni yazdığın kitaptan sil” der. (Şemot 32, 31-32)
Bu şekilde başlıyan dialog Moşe’nin
“Lütfen bana saygılı görkemini göster” der (Şemot 33, 18) sözlerine kadar gelir.
Tanrı Moşe’ye onu görmenin mümkün olmadığını ve onu görüp de canlı kalan birinin var olmadığını söyler.
Bunun yerine, Moşe, kırdığı tabletlerin yerine yenilerini almak için dağa çıktığında Tanrının ona hazırladığı şu sahne ve sözlerle karşılaşır.
Ve Ad. önünden geçti ve “Ad. Ad. merhametli ve af edici Tanrı; öfkesini tutan; bolca iyilik yapan ve gerçekçi; binlerceye lütfunu düzenliyen; suç, ihlal ve günahı tahammül eden; (ancak günahı) silme işini yapmayıp babaların günahını çocuklarına, çocuklarının çocuklarına, üçüncü ve dördüncü nesle kadar hatırlıyan” diye beyan etti. (Şemot 34, 6-7)
Tanrı Moşe’ye kendini göstermemiştir ama ona niteliklerini beyan etmiştir. Bilginlerimize göre, en sonuncusu dışında, bu nitelikler Tanrıdan oğrenmemiz gereken değerlerin temelini teşkil eder; merhamet, af etmek, öfkelenmemek, iyilik, gerçekçilik, lütüf ve suçu tahammül edebilmek. En son nitelik (suçu dört nesil hatırlamak) her ne kadar bizleri rahatsız etse de, yine bilginlerimize göre, suçundan ayrılıp tövbe edenlerin suçlarının silindiğini göz önüne alırsak sadece ard arda dört nesil boyunca tövbeden uzak yaşıyanları tedirgin etmelidir.
Bilginlerimizin bu açıklaması ile, kısaltılmış versyonunu ve de Tanrının nitelikleri olarak bilinen bu kelimeleri, bizler, günlük dualarda, selihotlarda ve Kipur gününde defalarca tekrarlarız:
“Ad. Ad. merhametli ve af edici Tanrı; öfkesini tutan; bolca iyilik yapan ve gerçekçi; binlerceye lütfunu düzenliyen; suç, ihlal ve günahı tahammül eden; ve silen”