Bir dönem Türkiye’de “Yahudi mi, Musevi mi?” tartışması yapılırdı. Benzeri bir tartışmaya İsrail’de, sosyal ağlar üzerinden tanık oluyoruz. “Kudüs mü, Yeruşalayim mi?” veya “İsrail mi, İsrael mi?” türünden?
60 yıldır İsrail’deki Türkiyelileri temsil eden kurumun “İtahdut Yotsey Turkiya Beİsrael” olan ismi, yıllarca önce Türkçeye “İsrail’deki Türkiyeliler Birliği” şeklinde aktarıldı. Yani “İsrail” sözcüğü kullanıldı.
Birliğin web sitesinde her hafta değişen köşe yazılarına yer verilmeye başladığından bu yana, konuya ilişkin bazı görüş ayrılıkları daha sık gündeme geldi. Sitede yazıları yayınlanan kimi yazar, “İsrail”, kimi yazar da “İsrael” yazmayı yeğliyor.
Türk basını ve aynı doğrultuda Şalom gazetesi ise “Kudüs” ve “İsrail” sözcüklerini kullanmakta…
Konuya salt imla kuralları açısından bakıldığında, özel bir isim hangi dilde yazılmakta ise o dilin kurallarına uymalıdır. Örneğin “Şimon Peres” mi yazıyoruz, İngilizce yazılımı her ne kadar “Shimon” olsa da ayrıca bu dilde “ş” harfi bulunmadığından ismin Türkçe lisanına uygun olarak yazılmasının doğru olduğu kanısındayım. Kaldı ki, söz konusu örnekte belirtiğim özel ismin aslı İngilizce değil, İbranicedir. Bu konuda, İsrail’e ilişkin haber ve yazılarda Türk basınında tam bir kargaşa yaşandığını ve çoğu kez çeviriler İngilizce kaynaklardan yapıldığından özel isimlerde hatalı bir uygulamaya gidildiğini görmekteyiz.
Ancak Kudüs ve İsrail kelimelerine yazılım kurallarının ötesinde ideolojik bir anlam da yüklenmektedir. Kudüs/Yeruşalayim açısından sorun sadece bir dilbilgisi kuralı değildir. Öyle olsa idi İsrail’in başkentinin “Jerusalem” veya “Yerushalayim” şeklinde yazılması pek fazla bir önem taşımazdı.
Bu durumda İbranicede ירושליים şeklinde yazılan kelimenin sadece fonetik açıdan hangi lisana uygun olarak yazılması gerekeceği söz konusu olabilirdi. Oysa Türkçe lisanında İsrail’in başkenti aslına uygun şekilde ve genelde pek çok lisanda olduğundan farklı olarak Arapça “Al-Quds” ile de uyumlu olarak “Kudüs” olarak adlandırılmaktadır.
Türk basınında yazıyorsanız kentin adının “Kudüs” olarak ifade edilmesi bir zorunluluk gibi görünmektedir. Ancak İsrail’de, Türkçe lisanında kaleme alınan yazılarda, anlam açısından, “Yeruşalayim”i yeğliyorum. İYT sitesinde de Kudüs değil, Yeruşalayim sözcüğü kullanılmaktadır.
Sosyal ağlarda, bazı kimseler, “İsrail” yazılmasına çok sert tepki göstermekte, buna karşılık “İsrael” sözcüğünün kullanılmasını bir milliyetçilik, dindarlık göstergesi olarak değerlendirmektedirler. İnançları, dünya görüşlerini bu denli basite indirgememek gerekir.
İspanya’ya pek çok dilde “Espagne” denildiği halde İbranicede “Sfarad” sözcüğü kullanılıyor. Her ülke kendi tarihsel kaynaklarına göre bir isimlendirmeye gitmekte ve bu konuda ülkeden ülkeye farklıklar olabilmektedir. Türkçe lisanında da Yahudi devletinin adı “İsrail”dir.
İbranice yazılımı ile ישראל (İsrael) sözcüğü İtshak, Yakov, Sara, Rivka, Rahel, Avraam ve Lea’nın ilk harflerinden oluşmaktadır. Tanah’ta İsrael adı Yaakov’a verilen ikinci isim olup iki ayrı kelimenin birleşiminden meydana gelmektedir ; 'שר ve אל ('שר doğrudan, אלTanrı demektir) Bu iki sözcük bir arada Tanrı ile doğrudan ilişki kurulması anlamına geliyor.
Belki bir Yahudi olarak, dilbilgisi kurallarını bir kenara bırakıp taşıdığı derin anlamı önde tutup “İsrail” yerine İbranice okunuşa da uygun olarak “İsrael” sözcüğünü kullanmak daha yerinde bir yaklaşım olacaktır.