Teshuvah- Orjinale geri dönüş

(Yazarı sesli dinlemek için tıklayınız)

‘Teshuvah’ kelimesinin anlamına baktığımızda üç bileşenden oluştuğunu görürüz; bu yazımda kelimenin ‘Orijinal duruma geri dönüş, değiştirme kararı’ anlamı üzerinde duracağım.

Altı yıl sonra doğup büyüdüğüm topraklara, aileme, arkadaşlarıma, kısaca sevgi dolu açılmış kollara geri dönerek tamamen orjinal durumuma geri döndüm. Babamın, sabahları çok sevdiğim omletle, çayı önüme koyarken, ne kadar şanslı olduğumu düşünüp, o evin evlatlarından biri olmanın lezzetine tekrar vardım. Adım adım bildiğim sokaklarda yürürken, orijinal benliğime geri dönmüş, sanki; İstanbul’dan hiç ayrılmamış gibi idim. Bu süreçte, Teshuvah yaşayan benliğim bir yandan kal derken, diğer taraftan ‘yolcu yolunda gerek’ diye fısıldadı bana...

Ve yolcu, hüzünle harmanlanan karışık duygularla geri döndü. Geriye dönüş yaparken Teshuvahmı tamamlamak adına dolu dolu altı yıl yaşadığım Vancouver’a uğramadan olmaz dedim, Frankfurt aktarmalı Vancouver uçağına binmek üzere yola çıktım.

Herşey Frankfurt’a kadar çok iyiydi, Frankfurt’a inip bir saat sonraki Vancouver uçağına binmek için işlem yaparken, aşılarım tam olmasına rağmen, görevli kanuni bir hakkı bulunmamasına rağmen PCR testinin olmadığını öne sürerek beni uçağa bindirmedi, uçağı kaçırdım, hayatımda ilk defa havaalanında öylece tek başıma kalakaldım.

Hava alanı Türk çalışan kaynıyordu, onlar bana aslında böyle bir kural olmadığını ama Covid nedeni ile herşeyin her an değişebileceğinden söz ettiler.

(Bu detayı özellikle paylaşıyorum çünkü uluslararası yolculuk yapanlara ufak da olsa ipucu olur düşüncesi ile).

Frankfurt havaalanında sonucu negatif olan ve bedeli iki yüz doksan euro olan PCR testini alana kadar, otuzaltı saat bir süre beklemek zorunda kaldım. Bu yorucu süreyi stress yapmadan geçirmeye çalıştım, yemek yedim, bol bol okudum, hemen hemen hiç uyuyamadım, en büyük korkum migren atağının gelmesi idi ama şükür migrenim bana güzellik yaptı, uğramadı bu arada…

Allahtan çantam iki yazarın kitapları ile doluydu, biri Stefan Sweig idi, yazarın hemen hemen tüm hikayelerini aldım İstanbul’dan, yol boyunca bana harika eşlik ettiler, Stefan Zweig'in ‘Santranç’ hikayesi en popüler olanıymış, ama ben diğerlerini de bir çırpıda okudum.

Çantamdaki diğer yazar ise Saul Bellow idi, eski kitapları sevdiğimi bilen bir yakınımın hediyesi kitap 1963 basımı bir antika, Bellow’un çok değerli yazarların İbranice, Almanca, Yiddish, Rusça dilindeki hikayelerinden derlenmiş çevirisini kendi yaptığı İngilizce bir kitap.. İçinde de aşağıdaki öykü!

(Leonard Nimoy, bunun Sholom Aleichem'in yüzlerce kısa öyküsünden en iyilerinden biri olduğunu söyüyor.

Leonard Nimoy da, YouTube'da bir dizi Yidiş Kısa Öykü okumasına ev sahipliği yapıyor.)

“Bir Şapka Hesabına”.

Ana karakter küçük çaplı bir arazi komisyoncusu.

Pesah yaklaşıyor ve bazı anlaşmalar üzerinde çalışmak için evden uzakta. Karısına bir telgraf gönderir, “Hiç şüphesiz Pesah için eve geleceğim” der. En yakın tren istasyonuna gider. Treni beklerken üniformalı uyuyan bir adamın yanına oturur, bir çeşit yüksek rütbeli şahsiyet, kesinlikle bir goyem (*)… Şapkasını bir dakikalığına bırakır, sonra onu almaya uzandığında, görevlinin şapkası bir rüzgarla yanına uçar ve komisyoncu yanlışlıkla yüksek rütbeli şahsiyetin şapkasını giyer. Artık şapka onu yüksek rütbeli bir Çarlık görevlisi olarak göstermektedir.

Üçüncü sınıf kabine girmeye gittiğinde kondüktör şapkayı görür, kendisini birinci sınıfa yerleştirileceği konusunda ısrar eder. İlk başta adam oradaki tek Yahudi olduğu için biraz rahatsız olur ama durumdan keyif alır. Kamaradaki diğerlerinin bir Yahudi ile at sürdüklerini bilseler nasıl hissedeceklerini merak eder. Kasabasına vardığında, insanlar ona “Ekselansları” der ve ona hürmet ederler. Eve döndüğünde karısı; “bu aptal şapkayla kimi kandırıyorsun?” der.

Sonu bir klasik. Sizlerin okuyarak keşfetmesi için bırakacağım.

Solomon Rabinovitz (1859-1916) adlı Ruslaşmış bir Yahudi entelektüelin takma adı olan Sholem Aleichem, modern Yidiş kurgusunun en kalıcı eserlerinin çoğunu yarattı. Ukrayna, Pereyaslav'da doğdu, geleneksel bir eğitim aldı ve New York'a göç etmeden önce Kiev ve Odessa'da yaşadı. 1916'daki ölümü üzerine, New York Times, onu “Yahudi Mark Twain” olarak anan bir ölüm ilanını gazetenin ön sayfasında yayınladı. Cenaze törenine 100.000'den fazla insan katıldı.

Sholem Aleichem’in Yidşçe konuşan Doğu Avrupa Yahudi yaşamının ritimlerine dair mizahi temsilleri, modern Yahudi edebi gelenekleri üzerinde kalıcı bir etkiye sahip oldu...

Hepimizin sevgi, barış ve güzelliklere ‘Teshuvah’ yapmamız dileği ile…

Rahel Çela Behar

------------------

(*) Goyim (Goy-Goi) Yahudi Olmayan