Simon Wiesenthal

Bugün belgesellere, kitaplara, dizilere konu olmuş Simon Wiesenthal’i konuk edeceğiz köşemize. 2020 yılında Amazon Prime’da Hunters adlı dizi ile tekrar gündeme gelmiş vazgeçmez bir savaşçı.

1908 yılında doğdu ve 2005 yılında doğal sebeplerle öldü. İki dünya savaşı gördü ve küçük yaşına rağmen Birinci Dünya Savaşı’nda savaştı.

Yaşamına dair çelişkili bilgiler olsa da mimarlık öğrenimi gördüğü, iyi resim çizdiği (ölümün kıyısından bir keresinde bu yeteneği sayesinde döndü.), iz sürücü olduğu, hızlı hareket ettiği, ısrarcılığı ve kararlılığı herkesin uzlaştığı gerçekler.

1941'de Naziler, Lwów Gettosu'nu kurdu. Bütün Yahudiler evlerini bırakıp oraya taşınmak zorunda kaldı. 1941'in sonlarında, Wiesenthal ve karısı Janowska toplama kampına transfer edildi ve Doğu Demiryolu Onarım İşlerinde çalışmaya zorlandı. Ele geçirilen Sovyet demiryolu motorlarına gamalı haçlar ve diğer yazıtlar boyadı ve Cyla pirinç ve nikeli parlatmaya başladı. Wiesenthal, demiryolları hakkında ayrıntılı bilgi vermesi karşılığında, Polonyalı bir yeraltı örgütü olan Armia Krajowa'nın bir üyesinden karısı için sahte kimlik belgeleri aldı. Karısını bu şekilde kurtardı, savaş sonrası birleştiler ve hemen 1946 yılında kızları Paulinka doğdu. Ancak Simon’un kurtuluşuna daha uzun süre vardı.

20 Nisan 1943'te, Janowska kampında Üst Teğmen Gustav Wilhaus, Hitler'in 54. doğum gününü kutlamak için 54 Yahudi entelektüeli vurmaya karar verdi. O elli dört kişiden biri Simon’du. Adamlar soyuldu ve altı, ya da yedi fit genişliğinde dikenli telden bir koridor olan "Hortum" dan infaz alanına götürüldü. Kurbanlar vuruldu ve cesetlerinin çukura düşmesine izin verildi. Vurulmayı bekleyen Simon, birinin adını haykırdığını duydu. Kampa canlı olarak geri döndü. Simon. Hitler'in doğum günü şerefine dev bir afiş çizebilecek en iyi adam olduğuna komutanları ikna etmişti.

1944 Ekim’ine gelindiğinde aşırı kalabalık ve yiyecek kıtlığı çeken mahkûmların bulunduğu Gross-Rosen toplama kampına tahliye edildi. Taş ocağında çalışırken Simon'ın sağ ayağındaki ayak parmağı, üzerine bir kaya düştükten sonra kesilmek zorunda kaldı. Ocak 1945’de, Sovyetler ilerlerken, bu sefer başka bir tahliyeyle, Chemnitz'den gitmeye zorladığında hala hastaydı. Baston yerine süpürge sapı kullanarak, yürüyüşten sağ kurtulan birkaç kişiden biriydi. Mahkûmlar Chemnitz'den açık yük arabaları ile Buchenwald'a götürüldü ve birkaç gün sonra kamyonla Mauthausen toplama kampına sevk edildi. Tarih Şubat 1945’di. Mahkûmların yarısından fazlası yolculuktan sağ çıkamadı. Simon ölümcül hastalar için olan bir ölüm bloğuna yerleştirildi ve burada 5 Mayıs 1945'te kamp Amerikalılar tarafından kurtarılıncaya kadar günde 200 kalori ile hayatta kaldı. Kurtulduğunda 41 kg. ağırlığındaydı…

Kurtarılmasından sadece üç hafta sonra Wiesenthal, Nazi savaş suçlusu olduğundan şüphelenilen yaklaşık yüz ismin bir listesini hazırlamıştı (çoğu gardiyanlar, kamp komutanları ve Gestapo üyeleri) ve bunu Amerikan Karşı İstihbarat Birliğinin Savaş Suçları bürosuna sundu. Ancak ruhu çok kırılgandı. Ailesinden seksen dokuz kişiyi kaybetmişti. Yahudi mülteciler için temel bakım sağlamaya çalışan ve insanların kayıp aile üyeleri hakkında bilgi toplamasına yardım etmeye çalışan bir örgüt olan Yahudi Merkez Komitesi'nin başkan yardımcılığını yapmaya başladığında tarihler Temmuz 1945’i gösteriyordu.

Şubat 1947'de, o ve 30 gönüllü ile birlikte gelecekteki savaş suçları davaları hakkında bilgi toplamak için Linz'deki Yahudi Dokümantasyon Merkezi'ni kurdu. Halen Avrupa'da yaşayan toplama kampından sağ kurtulanlardan 3.289 ifade topladılar. Hiç durmuyor, hiç yorulmuyordu: 1974'te biyografi yazarı Alan Levy'ye bu soruların cevabını şöyle verdi:

Almanlar Galiçya'daki şehrimize ilk geldiğinde, nüfusun yarısı Yahudi’ydi: Yüz elli bin Yahudi. Almanlar gittiğinde beş yüz kişi hayattaydı. ... Çoğu zaman hayattaki her şeyin bir bedeli olduğunu düşünüyordum. Bu yüzden hayatta kalmanın da bir bedeli olmalıydı. Bedelim de eğer yaşarsam, hayatta olmayan birçok insanın yardımcısı olmam gerektiğiydi.

Onu unutulmaz kılan olay ne peki diye sorabilirsiniz. İşte cevapları:

Adolf Eichman: 1953'te kendisine gösterilen bir mektuptan Eichmann'ın Buenos Aires'te görüldüğünü öğrendi ve bu bilgiyi 1954'te Viyana'daki İsrael konsolosluğuna iletti. Sonrasını biliyoruz.

Franz Stangl: 1964'te Stangl'ın nerede olduğunu kayınbiraderinden öğrendi. Stangl 1967’de tutuklandı. Almanya'da 70.000'den fazla akıl hastası veya fiziksel engelli insanın ölümlerinden sorumlu olan erken bir Nazi ötenazi programı olan Action T4'ün bir parçası olan Hartheim Ötenazi Merkezi'nde süpervizördü. Şubat 1942'de Sobibor imha kampının komutanıydı ve aynı yılın Ağustos ayında Treblinka'ya transfer edildi. Bu kamplarda geçirdiği süre boyunca yaklaşık 900.000 kişinin ölümüne bizzat nezaret etmişti.

Hermine Braunsteiner: Majdanek kısrağı olarak nam salan insanları tekmeleri ile öldüren bu vahşi kadını Amerika’ya kadar takip etti ve 1973 yılında Almanya’ya iadesi gerçekleşene kadar lobicilik yaptı. Davası, Majdanek'te 250.000 kişiyi öldürmekle suçlanan diğer dokuz sanık ile ortak bir iddianamenin parçasıydı. 1981'de ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı ve 1999'da öldü.

Yıllar boyunca birçok ölüm tehdidi aldı. 11 Haziran 1982'de Viyana'daki evinin önünde Neo-Naziler tarafından yerleştirilen bir bombanın patlaması üzerine polis muhafızları günün 24 saati evinin önüne yerleştirildi.

1992'de Wiesenthal, Praemium Erasmianum Vakfı tarafından Erasmus Ödülü'ne layık görüldü.

90. doğum gününe yaklaşırken bile Viyana'daki Nazi Rejimi Yahudi Kurbanları Derneği Dokümantasyon Merkezindeki ofisinde vakit geçirdi, 92 yaşında emekli oldu.

20 Eylül 2005'te 96 yaşında öldü. Avrupa Konseyi Başkanı Terry Davis, Wiesenthal'ın ölümü üzerine yaptığı açıklama: "Simon Wiesenthal'ın Nazi suçlularını bulup adalete teslim etme ve anti-Semitizm ve önyargı ile mücadele etme konusundaki amansız çabası olmasaydı, Avrupa yaralarını iyileştirmeyi asla başaramazdı ve O, özgürlüğümüzün, istikrarımızın ve barışımızın vazgeçilmezi olan bir adalet askeriydi. "

2010 yılında Avusturya ve İsrael hükümetleri ortaklaşa Wiesenthal onuruna bir anma pulu çıkardı