Oedipus ve Bibi

Geçenlerde Cameri Tiyatrosu’nda ikinci sezon boyunca büyük beğeni ile sergilenen, İngiliz oyun yazarı Robert Icke’nin bir Oedipus uyarlamasını izledik. Bu “çağdaş” tragedyayı tiyatro eleştirmeni gözlüğü ile burada hakkıyla değerlendirmek için yeterince yerimiz yok; sadece yönetmen Irad Rubinstain, sahne tasarımcısı Eran Atzmon ve başroldeki Amos Tamam’ın olağanüstü-üzeri(!) başarımlarına tanık olduğumuzu belirtmek isterim.

Icke’in özelliği, daha çok klasik oyunları çağdaş yaşam ortamlarımıza uyarlamasıdır. Shakespeare’den tutun, Orwell’e kadar birçok yapıtını bu bağlamda kotarmış, tiyatro dünyasının yeni “harika çocuğu” olarak görülmeye başlanmıştır. Daha geçen yıl, Arthur Schnitzler’den yeni uyarladığı, antisemitizmi irdeleyen “Professor Bernhardi” oyununu Viyana’nın ünlü Burgtheater’inde coçkuyla alkışlamıştık…

Sophokles’in MÖ 5. Yüzyılda kaleme aldığı “Kral Oedipus”unu ise Robert Icke’den Cameri’de, seçim zaferinin arifesinde olan ve ayaküstü birçok popülist vaatlerde bulunan, günümüzün başarılı bir siyasetçi olarak görüyoruz. Bu Oedipus, şeffaflığa olan inancı ve birçok kişi/kurum/dernek ile iş birliği yapma isteğiyle o kadar “iyi” görünen bir kişidir ki, pek de suçsuz olmayan geçmişinin rahatsız edici gerçeğini görmezden gelmeyi tercih ediyoruz... Ne var ki bu gerçekler kendi yüzüne çarptıkça ve ondan yaşlı eşi (bilmemesine karşın, annesi!) İocaste de acı dolu adımlarla geriye doğru tökezledikçe, mutsuz koşullar tarafından engellenen umuduyla hırsının çaresizliği ortaya dökülüyor…

Oedipus, kuşkusuz Yunan mitolojisinin en trajik kahramanıdır – sadece tek başına değil, bütün soyuyla birlikte Tanrı lanetine uğramış bir kişi olarak... Kaderin oyuncağı olur ve istemeyerek, bilmeyerek suç ve günah işler, bundan ötürü de korkunç belalara uğrar: Delphi’deki kâhinden, babasını öldüreceğini ve annesiyle evleneceğini öğrenen ailesi, onu daha bebekken ormana terk eder. Ne var ki Oedipus’u bir çoban kurtarır ve büyütür. Daha sonraki yaşamında karşısına çıkan babasını tanımadan, onu salt kendini savunmak için öldürür Oedipus, ardından ise annesiyle evlenir… Gerçeği keşfetmeye kararlı birinin ölümüne doğru gidişini izlerken, etkilenmemek mümkün değil! Oedipus, bakan ama görmeyen bir adamın hikâyesinden çok daha fazlasıdır. Bu oyunun asırlık cazibesi, varoluşun kırılganlığının, kaderin ne kadar emrinde olduğunu gösteriyor ve hayatlarımızla talihimizi kontrol etmenin neredeyse imkânsız olduğu gerçeğini savlıyor (tabii ki, “kader”e inanlara göre!).

***

Benjamin Netanyahu, ağabeyi Yonatan’ı 1976 Entebbe Operasyonu’nda yitirdikten sonra, orduda ve İsrael ile ABD’nin en seçkin kurumlarıyla eğitim ve çalışmalarının ürünlerini toplamış parlak bir İsraelli olarak ülkesinin BM temsilciliğini, Likud partisinin başkanlığını ve üç ayrı dönem boyunca (1996-99; 2009-2021 ve 2022’den bugüne dek) İsrael başbakanlığını yürütmüştür/yürütmektedir. Ne var ki “kader”, 7 Ekim 2024’e dek ülkesinin hiçbir ciddi savaşında en sorumlu kişi olmamasına, özellikle 12 yıl süren ikinci başbakanlık dönemi ve Aralık 2022 - Ekim 2024 arasındaki göreceli “dertsiz/tasasız” ve “bolluk” evrelerini ülkenin başında yaşamasına, keza memleketini yok etmek için güneyde ve kuzeyde hazırlanan “şer” güçlerinin gerektiği kadar bilincinde olmaması veya olmak istememesine yol açmıştır! Dünya’nın en ileri yöntemleriyle çalışan, sayısız ve inanılmayacak derecede başarılarıyla ünlenmiş bir gizli servis örgütü olan bir devletin başındaki kişi, nasıl böylesine kayıtsız/umursamaz olabilirdi? Doğru mantık yürüten birçok kişi, bu son savsamalarının yanında, adli dava konusu olmuş irili-ufaklı (ve daha önce kesinlikle farkında olduğu!) suçlarının çok daha önemsiz olduğunu belirtmektedir!

“Bizim Bibi”, Icke’nin çizdiği “şeffaflığa olan inancı ve birçok kimse ile iş birliği yapma isteğiyle ‘iyi’ görünen” bir kişi/siyasetçi değildir kuşkusuz. Bundan öte, suçları ve de günahları, Sophokles’in özgün Oedipus’un işledikleri kadar vahim ve korkunç olamaz bittabi…

…ancak gene de, “teşbihte hata olmaz” özürüne sığınarak, aklınıza bazı küçük benzerlikler gelmiyor mu?

Yazarın tüm yazıları için tıklayınız

*****