Mendel Grossman

Kısacık bir hayatla onlarca insanın yaşamına dokunan fotoğraf sanatçısı...

Bugün hüzünlü bir yaşam hikayesi ile karşınızdayız. Az kelimeli ve eğer Grossman’ı arama motorlarında aratırsanız onlarca fotoğraflı...

1913 yılında Polonya’da doğdu. Hasidik bir ailede büyüdü. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra ailesi Łódź'da Wschodnia Caddesi 58'e yerleşti. Çocukken insan yüzleri çizmeye başladı. Daha sonra fotoğrafçılığa merak sardı. 1930'larda Łódź'daki Yahudi Tiyatrosu ile bağlantı kurarak, sahnelenen tüm oyunların yanı sıra aktörler ve aktrislerin sahnelerini resmetti. Ayrıca çok sayıda yazar, şair, müzisyen ve ressam tanıyordu. Savaşın başlamasından hemen önce Habima Tiyatrosu Łódź'u ziyaret etti. Sahne arkasından performansları fotoğraflamaya başladı. “Man in motion” denilen fotoğraflama şeklini seviyordu. Henüz bu sayede tarihe adını yazdıracağından habersizdi.

Tarihler 1939 yılını gösterdiğinde Polonya işgal edilmiş Naziler Łódź Gettosunu kurmuştu. Ailesi ile orada yaşamaya mecbur bırakıldı. Orada fotoğrafçı olarak iş buldu. Kimlik kartları hazırladı. Gettoda yapılan işleri belgeledi. Getto hükümeti ise Nazilerin planlarından habersiz bu fotoğraflar ile kendilerinin ne kadar çalışkan olduklarını belgelediklerini düşünüyorlardı.

Grossman, boş kalan zamanlarında ise kalın paltosunun içine sakladığı fotoğraf makinesi ile gettodaki yaşam koşullarını fotoğraflamaya başladı. Bu fotoğrafları Gestapo’dan gizli, saklanarak çekmişti. (Bu fotoğraflar daha sonraki yıllarda kayıp aile üyelerinin akıbetlerini öğrenmeye yardımcı oldular.) Zamanla 10.000 negatife ulaşıldı.

Ağustos 1944'te, Litzmannstadt Gettosu'nun nihai tasfiyesinden kısa bir süre önce, negatifleri ailesi ile birlikte kaldığı eve gizledi: 55 Marynarskiej Caddesi.

Çalışma kampına gönderildi, 16 Nisan 1945'e kadar orada kaldı. Hasta ve bitkin bir halde, bir zorunlu ölüm yürüyüşü sırasında Naziler tarafından vuruldu. Tarihler 30 Nisan 1945’i gösteriyordu.

Kız kardeşi Edith sağ kurtulup 55 Marynarskiej caddesine geri döndüğünde ufak bir arama ile negatiflerin bazılarını buldu ve İsrael’e göç ederken yanına aldı. Yolculuk sırasında bazıları kayboldu. Grossman tarafından çekilen diğer fotoğraflar, arkadaşlarından biri olan Nachman (Natek) Zonabend tarafından bulundu. İsrael’e sağ salim ulaştırıldı: Bu fotoğraflar şu anda İsrael’de Getto Savaşçıları Evi'ndeki Holokost ve Direniş Müzesi'nde ve Yad Vashem müzesinde bulunuyor. Bizlere o zamanı tüm çıplaklığı ile hatırlatıyor...