Küreselleşme, Batılılaşma, Amerikanlaşma, McDonaldslaşma ve Yahudilik

Bir zamanlar kovboyların fink attığı, habire duelloların olduğu, "kahraman erkek" egemenliğindeki Amerikan imajı bugün yerini ‘Globalleşme’ adı altında bir tür ‘Amerikanlaşma’ merakına bırakmıştır diyebilir miyiz? Elbette deriz! Her nedense bu hafta siz okurlarımla beş senedir yaşamakta olduğum Amerika Birleşik Devletleri ve buradaki Yahudiler ile ilgili gözlemlerimi paylaşacağım.

Buraya yerleştiğimden beri Amerikan toplumunun büyük bir bölümünün sıradan, düz insanlardan oluştuğunu fakat küçük bir bölümünün çok eğitimli ve zeki olduğunun ayırdına vardım. Bu küçük bölüm hayatlarını bilime ve teknolojiye adamıştır. Bu nedenle 20. yüzyıl'ın başından itibaren, Amerika bilimsel buluşlar açısından Avrupa'nın önündedir.

Amerikalı: "Harikayım!"

Bir Amerikalı 'nasılsın naber?' sorusuna her zaman 'harikayım!' diye cevap verir. İyi veya kötü olduğunun bir önemi yoktur; eğer çok yakın bir arkadaşınız değilse sizi bu sorunuzu pek takmaz ve harikayım der geçer. Amerikalılar genel olarak Avrupalılar'dan daha sıcak kanlıdır. Eğer Amerika'da yaşıyorsanız, günde ortalama 50 kişiyle konuşursunuz ama az konuşursunuz. 'Hello, how are you?' 'I'm perfect and you?' 'Good.' Bitti. Bir Amerikalıyla yüzeysel bir şekilde konuşup geçersiniz. Avrupa'da durum biraz daha farklıdır. Eğer Avrupa'da yaşıyorsanız, günde belki yalnızca 5 kişiyle konuşursunuz ama derin ve uzun konuşursunuz.

Biraz da Türkiye'den bu memleketlere giden insanların açısından bakarsak, Amerika'da 'ben Türkiye'den geldim' dediğiniz anda prim yaparsınız. Birçok Amerikalı, Türkiye hakkında hiçbir şey bilmediği için, 'ben Türküm' dediğinizde size ilgiyle yaklaşır. Sorular sorar ve nasıl bir yerden geldiğinizi anlamaya çalışır.

Gelelim Yahudi asıllı Amerikalılara.

Çoğumuz bugün sayıları 7,5 milyona ulaşmış ve nüfusun yüzde 2,5’ini oluşturan ABD’li Yahudilerin de İsrailli Yahudilerle her konuda benzer fikirde olduğunu düşünür. Hatta ABD’li Yahudilerin, İsrail’in gönüllü lobicisi oldukları kanaati hâkimdir. Pew Araştırma Merkezi’nin 2021 yılında kaleme aldığı son araştırma ise bu algının değiştiğini gösteriyor. Yahudilerin çoğunluğunun İsrail’i önemsediğini ama her zaman İsrail hükümetinin politikalarıyla hemfikir olmadıklarını da ortaya koyuyor.

“Amerika’daki Yahudi gücü” özellikle Orta Doğu ülkelerinde, bölge ile ilgili Amerikan kararlarının açıklanması noktasında çok kullanılan tanıdık bir kavramdır. Bu kavram, Amerikan dış politikasının oluşturulmasında Yahudilerin siyasi nüfuzunu açıklamaya dönük olmak üzere, dünyanın başka birçok bölgesinde de kullanılmaktadır. Gerek bu kavram, gerekse bundan türeyen “Yahudi lobisi” kavramı, çoğunlukla bazen masonluğu ve benzer bazı örgütleri çağrıştıran bir gizemlilik halesiyle kaplanmış bir halde bulunmaktadır. Öyle ki “Amerikan lobisi” ve “Yahudi lobisi” kavramları kimi zaman kavram karmaşası yaratır!

Amerikan Kamuoyunda ve Amerikalı Yahudiler Arasında İsrail Eleştirisi Giderek Artıyor

Öte yandan yapılan anketler de ABD toplumunun İsrail konusunda giderek daha sorgulayıcı bir noktaya geldiğine işaret ediyor. Örneğin, Harvard-Harris tarafından 2021 Mayıs ayının sonunda yapılan güncel bir araştırma bu noktadaki değişimi gözler önüne seriyor. Buna göre 18-34 yaş grubundaki gençlerin bölgedeki şiddetten yüzde 60 oranında İsrail’i, yüzde 40 oranında Hamas’ı sorumlu tuttuğu ortaya çıktı. 35-49 yaş grubunda İsrail ile Hamas arasındaki sorumluluk yüzdeleri hemen hemen eşit çıkarken, 50 yaş üzerindeki katılımcıların yüzde 70’i Hamas’ı sorumlu tuttuklarını dile getirdi.

Amerikalı Yahudilerin İsrail’den duygusal geri çekilmesinin nedenleri

Amerika Yahudi Cemaati, iyi eğitimli, orta ve üst sınıfa mensup, genellikle finans, akademi ve kültür çevrelerinde profesyonel iş yaşamlarını sürdüren kültürel ve etnik bir grup olarak kabul ediliyor. Amerikalı Yahudiler ABD’nin yönetici elitlerinin çoğunluğunu oluşturan bir grup olarak da görülüyor. Bu etnik ve kültürel grubun kendisini “Yahudi” olarak ifade etmesinde kullandığı ayırıcı toplumsal ve siyasal hatlar ile İsrail’deki Yahudilerin kendilerini “Yahudi” olarak tanımlarken kullandığı kavramlar birbirinden oldukça farklı. Aslında Amerikalı Yahudiler ve İsrailli Yahudiler arasındaki gerilim de tam da bu alandan kaynaklanıyor.

İsrail nereye gidiyor? Amerikalı Yahudiler İsrail’in karşılaştığı jeopolitik meydan okumaları bir düzeye kadar anlayışla karşılasa da, İsrail hükümetince iki devletli çözüm konusunda hâlâ net bir stratejinin ortaya konulmamış olmasına, üstüne üstlük yerleşimlerin genişletilmesine dönük politikaların takip edilmesine anlam veremiyorlar ve pozisyonlarını daha sert bir noktaya doğru güncelliyorlar.

İsrailli Yahudiler ve Amerikalı Yahudiler birbirinden uzaklaşıyor mu?

İsrailli Yahudilerin ve Amerikan Yahudilerinin birbirinden uzaklaştığını iddia etmek, büyük resmi gözden kaçırmak olur. Bugün çok daha fazla ortak noktaya sahipler ve tarihlerinde her zamankinden çok daha fazla birbirleriyle etkileşime giriyorlar ve iletişim kuruyorlar. Geçmişte, İsrail'in varlığının çoğunda, Amerikan Yahudilerinin ancak yüzde 15 ila 20'si İsrail'i ziyaret etmişti. İsrailliler sınırlı İngilizce konuşuyorlardı ve dünya ekonomisiyle çok az bağlantıları vardı, bu nedenle Amerikalı ve İsrailli Yahudiler arasındaki ilişkiler büyük ölçüde yoktu. Bugün bunların hepsi çok farklı. En son Pew anketine göre, Amerikalı Yahudilerin yüzde 40'ı İsrail'i ziyaret etti ve İsrailli Yahudilerin yüzde 40'ı Amerika Birleşik Devletleri'ni ziyaret etti. İsrailli Yahudiler ABD'ye okumak, iş yapmak ve ailelerini görmek için geliyorlar. Endişelenmeye hiç gerek yok kanımca. Israil ve Amerika gerek politik, gerek teknolojik, gerekse sosyal açıdan hem birbirine sıkı fıkı bağlı, hem de birbirlerine ihtiyaçları var!

Yazarın tüm yazıları için tıklayınız