Bu hikâye bilinmeli…

(Yazarı sesli dinlemek için tıklayınız)

Torun -büyükanne veya torun- büyükbaba ilişkisinin temelinde karşılıksız sevgi, ortak saygı, dürüstlük, içtenlik vardır. Torunlar için büyükler deneyimdir, sağlam bir dayanaktır, aile geçmişidir. Büyükler için ise hayata, yeniliğe yakın olmanın, enerji kazanmanın fırsatıdır torunlar. Torunların büyükanne ve büyükbabalarla geçirdikleri zamanlar çok değerlidir. Şimdi size sözünü edeceğim Şehrazad Elghanian büyükbabasını hiç tanımadığı halde onun hakkında bir kitap yazdı. Sebep neydi acaba?

Şehrazad Elghanian NBC News için çalışan bir fotoğraf editörü. Görevi icabı genelde tehlikeli ortamlarda bulunuyor. Bu da Şehrazad’ın, Tahranlı bir işadamı, İran Yahudi Cemaati başkanı olan ve 1979 İslam Devrimi sırasında idam edilen büyükbabası Habib Elghanian ile ortak bir yönü. Dönemin laik bir lideri olan Habib Elghanian’ın hayatını güvene almak için birçok fırsatı olduysa da, o ülkede kalıp İran Yahudilerine yardımcı olmayı seçti.

Geçtiğimiz kasım ayında Associated Press yayınları tarafından yayınlanan; “Titan of Tehran: From Jewish Ghetto to Corporate Colossus to Firing Squad –My Grandfather’s Life” (Tahran Titanı: Yahudi Gettosundan Dev Şirketlere, İdam Mangasına – Büyükbabamın Yaşamı) adlı kitap sadece Şehrazad’ın büyükbabası hakkında yaptığı bir araştırma değil, aynı zamanda onu ölümsüzleştirmenin en doğru yolu oldu.

Kardeşleriyle birlikte plastik eşya, buzdolapları, soba ve alüminyumdan diğer ürünlerin üretimini yapan Habib devrim öncesi İran’ın modernleşmesinde etkin olan çok önemli bir kişiydi. Bir Yahudi olarak, şah yönetiminde sınırlı da olsa, kısa süreli bir hoşgörü ortamından yararlanmıştı.

Aslında Habib Elghanian İran Yahudileri için “altın çağ” olan bir dönemde yaşadı. Ama sonuçta, tarihin birçok döneminde Diaspora Yahudilerine tanıdık gelen bir son yaşadı, İsrael’e bağlılığı nedeniyle günah keçisi oldu ve idam edildi. Büyükbabasının İsrael adına casusluk yaptığı uydurma suçlamasıyla öldürüldüğü 8 Mayıs 1979’da Şehrazad 7 yaşındaydı.

Habib Elghanian oğlunu, yani Şehrazad’ın babasını yıllar önce kendine güvenli bir gelecek kurması için Birleşik Devletlere göndermişti. Bu nedenle Habib duruşması sırasında yalnızdı, idamından önce sevdiklerine veda edememişti. Şehrazad’ın babasının bu acı haberi New York’ta radyodan öğrenmiş olması oldukça travmatik bir durumdu.

Şehrazad’ın elinde, bir yanda Şah Pehlevi, diğer yanda bir Menora tasvir eden bir hatıra parası var. Yahudilerin İran’da kabullerini anmak üzere yapılmış bu para için büyükbaba 40bin dolar katkıda bulunmuştu. Çünkü Habib kendini aynen bu paranın iki yüzü gibi hissediyordu; Hem İranlı, hem Yahudi…

Aslında Ayatullah Humeyni devrimden çok önce, henüz 1964 yılında Habib Elghanian’a cephe almış, konuşmalarında tehditler savurmuş, ilerde İran’ı yöneteceği dönemlerde başarılı Yahudi işadamlarının yeri olmayacağını duyurmuştu.

Habib’in İsrael ile güçlü bağları vardı. Ülkeye göçü desteklemek için para toplayan bir İsrael örgütü olan Magbit’in yardımıyla birçok İranlı Yahudi’nin göç etmesine yardımcı olmuştu. Şehrazat’a göre büyükbabası bunu İran’ın Yahudiler için güvenli olmadığını düşündüğünden değil, İsrael’in varlığının Yahudi tarihinde çok büyük ve önemli bir gelişme olduğuna inandığı için yapmıştı.

Oysa Habib İran’da kalıp ülkesi Yahudilerine her zaman yardımcı olmayı seçmişti. O Yahudilerin lideriydi, 1979’da durum ülke Yahudileri için tehlikeli olduğunda İran’ı terk edip dindaşlarının incinmelerini uzaktan izleyemezdi.

Şehrazad Elghanian büyükbabasının hikâyesinin Diasporanın herhangi bir ülkesinde büyük başarılara ulaşan Yahudiler için uyarıcı bir hikâye olarak yorumlanıp yorumlanmaması konusundaki bir soruyu; “Bu benim araştırma kapsamımın dışında… Bu kitabı insanları bilgilendirmek için yazdım, tarihi bir gerçeğin kaybolmasını istemedim” demekte.

Bir torunun büyükbabası için yazdığı bu kitap, idamına yol açan olaylar hakkında olduğu kadar, Habib Elghanian’ı ölümsüzleştirmek, kurşunların yok edemeyeceği bir tanıklık bırakmak amacıyla yazıldı. Habib idam edildiğinde yalnızdı, ama artık yaşam hikâyesi ile okurların evlerinde ve kalplerinde yaşayacak…

Kaynak/ Jewish Telegraphic Agency

Yazarın tüm yazıları için tıklayınız