Asimptot’a “para” ile ulaşmak…

Neredeyse bir yüzyıl boyunca süregelen Orta Doğu sorununun çözümü için birkaç yıldır önerilen “iki devlet” olasılığı, özellikle Yair Lapid tarafından BM’de dile getirilmesiyle yeniden manşetlere düştü… Bu bağlamda, Prof. Efraim Inbar’ın 3 Ekim tarihli Jerusalem Post gazetesinde yayımlanan bir yazısı (Understanding Israeli-Palestinian two-state solution delusion - opinion - The Jerusalem Post (jpost.com ), mozotros gibi bazı internet portallarında da halen tartışılmaktadır.

Kuşku götürmez ki bu konu, İsrael’deki parlamento seçimleri arifesinde son derece önemli bir yer tutuyor. Lapid tarafından kurulabilecek daha ılımlı bir koalisyonda, en azından Yeş Atid, Merez ve İşçi Partisi’nin sıcak baktığı böylesine bir çözüm, Netanyahu’nun başarıya götürmeye çalıştığı sağcı/dinci blok tarafınca kesinlikle reddediliyor…

Bu satırların yazarı, sık sık değişen İsrael iç siyaset dinamiklerini henüz öğrenme evresindeyken, Orta Doğu’da barış konusuna yaklaşabilmek için şu iki saptamayı göz önünde bulundurmayı önerir:

Bunların ilki, siyasette bazı gelişmelerin ne yazık ki “asimptotik” birer çehre göstermesidir. Bilindiği gibi matematik terimleriyle sonuşmaz veya asimptot, belirli bir A eğrisinin gittikçe yaklaştığı, ancak sonsuza kadar da olsa, hiç ulaşamadığı/kesişemediği bir B eksenine verilen addır. Bunun en belirli bir örneği, 1950’lerden bu yana süregelmiş çeşitli yaklaşımlara rağmen, Avrupa Birliği ile Türkiye’nin hiçbir zaman birbirlerine “kavuş(a)mamalarıdır”… Bize daha yakın olan bir diğeri ise, en azından 1948’den bugüne dek İsrael ile Filistinlilerin –iç içe olsun veya yan yana– karşılıklı huzur içinde yaşayamamaları olsa gerek... Menteş Azuz dostumuz, “Sorun nerede biliyor musunuz?” sorusuyla başlayan 13 Ekim tarihli bir mozotros post’unda bu çıkmazı çok güzel biçimde dile getirmiştir…

İkinci –ve de daha önemli olan– saptama, Sigmund Freud’un “libido kuramı”nı yalanlarcasına, siyaset ortamında salt üç ana etkenin güçlü birer belirleyici olmasıdır. Bunlar milliyetçilik, din ve para’dır. Dinler, ilk çağlardan bugüne dek nice acımasız savaşların yanı sıra, çok sert baskı yönetimlerine neden olmamış mıdır? Ulusalcılığın doğurduğu en son örnek, halen süregelen Rusya/Ukrayna savaşı olsa gerek… Para ise, yani ekonomik egemenlik dürtüsü, değişik çıkarlar uğruna nice insanlık suçlarına yol açmış ve açmaktadır... İşte bu üç etken, devletler arası ilişkiler tahtında birbirlerini destekler ve tetiklerken, hele yetkin siyasetçilerin bir de egolarına alet edildiğinde, “buyurun cenaze namazına”!

Pekiyi – bunca kötülüğe neden olmuş bu üç “bela”nın arasında bulunan para öğesinden acaba herhangi bir çeşit “analjezik” veya daha uzun süreli “anestezik” etkiler – dahası, bir “iyileştirici” çözüm beklenilebilir mi?..

İşte burada (aslında pek de taraftarı olmadığım) Donald Trump’ın damadı/danışmanı olan Jared Kushner’in mimarı olduğu, kimilerinin “Yüzyılın Planı” olarak adlandırdığı çözüm önerisini ( https://www.wikiwand.com/en/Trump_peace_plan#/Key_concepts_and_final_status_issues ) bir kez daha gözden geçirmek gerekecek galiba… Bu planın hiç kuşkusuz zayıf noktaları vardır, keza şu anda dizginleri ellerinde tutan gerek Filistin Ulusal Yönetimi gerekse Hamas’ın başında olanlarının kişisel (ego!) çıkarlarıyla hiç uyuşmadığı apaçık ortadadır. Ne var ki, para’ya = sözü edilen “50 milyar USD” çerçevesindeki yatırımlara dayanan, özellikle Filistinli bireylere yönelecek çözüm önerilerinin Yehuda ve Samaria ile Gazze topraklarındaki “sokaktaki adam”lara ayrıntılı biçimde anlatılması kadar etkin bir strateji olamaz!

Prof. Inber’in salık verdiği (ve Sn. Albert Sarda’nın yetkin çevirisiyle) uyuşmazlık yönetimi ile zaman kazanma’nın (“conflict management” / “…to buy time…”) yanı sıra, milliyetçilik ve din öğelerini para yoluyla etkisizleştirmek için Filistin kalelerini içeriden fethetmek, başvurulabilecek en yetkin çaredir. Hiç kuşkusuz yoksul kitlelerin de düşlerinde yatan doğal kapitalizm dürtüsünden yararlanarak, yükselen umutları barındıran bütün eğriler, barışı simgeleyen asimptot ekseni ile ancak bu yoldan birleştirilebilir kanısındayım.

Yazarın tüm yazıları için tıklayınız