Artik! Kartiv!

Çok sıcak günleri geride bıraktık. Sıcak günler derken, ülkede 30 haftadır on binlerin verdiği demokrasi mücadelesinden bahsetmek değil amacım. Bu durumu İsrael halkı olarak hepimiz yaşıyor, ülkede ortaya çıkan bölünmüşlük ve huzursuzluğa çok üzülerek tanık oluyoruz.

Kuzey Afrika’yı kavuran sıcak hava dalgası geçtiğimiz günlerde Avrupa'yı alarma geçirdi, İsrael dâhil aralarında İtalya, İspanya, Fransa, Yunanistan, Hırvatistan ve Türkiye’nin olduğu ülkelerde hava sıcaklığı 45 dereceyi aştı. İsraellilerin sıkça tercih ettiği tatil beldesi Rodos adasında sıcak hava nedeniyle çıkan yangınlarda 16 bin kişi karadan 3 bin kişi denizden tahliye edildi.

İsrael halkı sıcağa alışıktır. Ülkenin sıcak ikliminde yaşam koşullarını kolaylaştırmak üzere çözümler üretilmiştir. Evlerde, halk otobüslerinde, trenlerde, alışveriş merkezlerinde, süpermarketlerde klima bazen o denli soğutur ki, dışarıda güneş ortalığı kavururken, biz neredeyse üşürüz, yanımıza keşke bir ceket alsaydık deriz.

Serinlemenin, ferahlamanın bir yolu da İtalyan dondurması ile rekabet edebilecek nitelikte vitrinlerinde rengârenk ve çok çeşitli tatlarıyla dondurma dükkânları.

Yaz günlerinin vaz geçilmezi, serinletici, ferahlatıcı, çocukların olmazsa olmazı Artik’i veya Kartiv’i de unutmamak gerekir. İçinde bulunduğum bir e-posta grubundan bana ulaşan Artik ile ilgili bilgileri – yollayana teşekkür ederek - sizlerle paylaşmak istiyorum.

Modern İbranice’nin babası Eliezer Ben Yehouda’nın, günlük hayata uyarlanmış yeni kelimeler üreterek İbranice lisanının kelime dağarcığını zenginleştirdiğini hepimiz biliyoruz. Dondurmayı belirtmek için de glida sözcüğünü yarattı Ben Yehouda.

1953’te kurulan İbrani Dil Akademisi, bir çubuk üzerindeki çikolata kaplı vanilya dondurmasına özel bir kelime olarak – kar kelimesinin İbranicesi olan şeleg kelimesinden türetilen - şalgon’u uygun gördü. Donmuş, buzlu dondurmanın karşılığı olarak da buz kelimesinin İbranicesi kerah’tan karhon sözcüğü uyarlandı.

Günümüzde İsrael’de çubuk üzerindeki buzlu dondurmaları için genel ve en popüler sözcük Artik’tir. Artik ismi nereden çıkmıştı? 1952 yılında, kıtlığın kol gezdiği ve gıdanın pek de bol olmadığı İsrael’de Belçika’dan bir grup Yahudi girişimci, yeni kurulan Yahudi devletinin Bat Yam kentinde, ilk dondurma çubukları üretim tesisi olan Artik’in açılışını yaptı.

Neydi Artik? Bir çubuk üzerinde bir kat çikolata kaplı donmuş vanilya, kürk mantolu küçük bir Eskimo ve kutup ayılarını resmeden bir ambalajla satışa sunulmaktaydı. Yeni kurulan bir ülkede muazzam bir ticari başarıydı Artik…

İsrael Milli Kütüphanesinde yer alan bir belgede şu bilgiler yer alır: “İlk dondurma, çubuk üzerinde, blok şeklinde, vanilya aromalı, 3x3x8cm boyutlarında pürüzsüz bir dondurmaydı. Çiğnendiğinde ağızda eriyen ince bir çikolata tabakasıyla kaplıydı… Bu lezzetin fiyatı, o zamanlar için pahalı sayılan 15 kuruştu.”

1953’te Petah Tikva’da kurulan bir başka rakip şirket, Kartiv’i üretmeye başladı. İbranice soğuğun karşılığı Kar, iyi anlamına gelen tov’dan da tiv üretildi. Bir yıl sonra iki şirket birleşerek Artik- Kartiv’i oluşturdu…

İşte o günlerden beri kavurucu güneşin altında, kumsallarda volta atan dondurmacı, buzluk şeklindeki sandığına eliyle tak tak vurup…

Artik! Kartiv!

Artik! Kartiv!

Artik! Kartiv!

diye seslenerek geçmeye devam eder…

Ağustos’ta hatta Eylül’de daha nice nice sıcak günler görmemiz yüksek ihtimal… Bu yaz yazısını okurken sizleri bir nebze serinlettimse ne mutlu bana…

Türkiye Üzerinden Yasadışı Göç-YAKUP BAROKAS

Satın Al