(Yazarın yazısını sesli dinlemek için tıklayınız)
Beslenme, şüphesiz gündemimizden hiçbir zaman düşmeyen konu başlıklarından bir tanesi. Yaz gelince, “Zayıflamak için ne yemeli?”, kış gelince, “Soğuklara karşı bağışıklığı arttırmak için ne yemeli?” konuşuluyor. Ara mevsimlerde “Alerjiler artmasın diye ne yemeli?” karantinada ise, “Tüm gün evde kilo almamak için ne yemeli?” konuşuluyor. Yani bu konu her yaştan insanlarının hep dilinde…
Elbette ki mevsiminde doğanın bize sunduğu işlenmemiş sebze ve meyveleri taze taze tüketmek en güzeli. Yine de günlük koşuşturmada paketli gıdalardan tamamıyla uzak durmak bazılarımız için çok zor olabiliyor. “İlla tüketeceksek hiç değilse ne tükettiğimizi bilelim.” diyerek bu yazıyı yazıyorum. Ekmeğini gıda sektöründen kazananlar için, sürekli arayışta olan bir kesime seslenirken kullandıkları kelimeler de büyük önem taşıyor. Paketlerin üzerinde ne yazdığını ve bunun ne anlama geldiğini inceleyelim.
Şekersiz: Porsiyon başına 0.5 gramdan az beyaz şeker içeren ve genellikle içerisinde tatlandırıcı olan gıdalardır. Mesela, sakarin, maltitol, sorbitol, aspartam vb gibi. Bu nedenle şekersiz sayılsalar da tatları dilimizdeki tat hücreleri için tatlıdır. Aynı miktardaki şekere oranla çok daha az enerji (kalori) içerirler ve daha tatlı bir tat verirler. Üzerinde şekersiz yazan bir gazlı içecek size tatlı geliyorsa nedeni bu tatlandırıcılardır. Kalorileri düşük olsa da tatlıya karşı duyduğumuz duygusal ve tat anlamındaki bağımlılığı azaltma konusunda bu maddeler bize yardımcı olamazlar.
Ayrıca, tüm karbonhidratlar sonunda vücutta şekere döndükleri için bir gıdayı tam anlamıyla şekersiz olarak tanımlamak zordur.
Şeker ilavesiz: Ürünün üzerinde şeker ilavesiz yazıyor olması içinde şeker olmadığı düşüncesini getirmesin aklınıza. Üzümlü ve çikolatalı kurabiyede şeker ilavesiz yazıyorsa tatlandırmak için şeker kullanılmamış demektir. Ancak çikolatanın içinde zaten şeker vardır. Üzüm de şekerdir (fruktoz cinsinden). Ayrıca tatlandırıcılar da eklenmiş olabilir.
Şunu da bilelim, bazen paketin içerik listesine şeker yazmak yerine vücut için şeker anlamına gelen ve tüketicinin bilgisini ölçen başka sözcükler kullanılıyor. Lütfen bu sözcükleri gördüğünüzde zihniniz bunu şeker olarak tercüme etsin. Sukroz, glikoz, fruktoz, maltoz, dekstroz, hidrolize edilmiş nişasta, yüksek fruktozlu mısır şurubu, şurup, melas, şeker kamışı, ham şeker, pekmez, bal, meyve suyu konsantresi.
Bir gıdanın düşük şekerli sayılması için, içindeki şeker miktarının 100 gr katı gıdada 5 gram, 100 ml sıvı gıda da ise 2,5 gramı aşmaması gerekir.
Dünya Sağlık Örgütü sağlıklı bir yetişkinin şeker tüketiminin günlük enerji alımının %10’unu geçmeyecek şekilde olmasını şiddetle öneriyor. Burada bahsi geçen şeker paketli gıdalara eklenen ya da yemek yaparken bizim eklediğimiz beyaz şeker, bal, şurup, meyve suyu konsantresidir.
Koruyucu madde içermez: Paketin üzerinde böyle yazıyorsa ürünün raf ömrünü uzatmak için genellikle yüksek oranda ilave tuz ya da şeker içerebilir. Paketin arkasında içerdiği şeker ve sodyum miktarına bakmanızı öneririm. Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen günlük tüketilen tuz miktarı 1 çay kaşığı kadardır.
Organik: Eğer paketin üzerinde organik yazıyorsa içerisindeki maddeler organik tarım kurallarına göre üretilmiş demektir. Ancak bu o ürünün vitamin ve mineral bakımından zengin ya da sağlıklı olduğu anlamına gelmez. İşlenmiş ve bol şekerli bir gıda da pekâlâ organik olabilir. Organik kelimesi gıdanın enerjisinin düşük ya da yüksek olduğuna dair de bir gösterge değildir.
Son olarak ürünün içerik listesine baktığınızda ilk yazan içeriğin ürünün içinde yüzde olarak en çok bulunduğunu ve sırasıyla yazan içeriklerinde yine en çok bulunandan en az bulunana giden şekilde sıralandığını hatırlayalım.
Paketli gıdadan uzak durmanın zor olduğu günümüzde içerik listesi temiz gıdaları tercih etmek doğru bir yaklaşım olacaktır.
Dilerim ki bu bilgiler beslenmeye dair tercihlerinizi yaparken sizlere yol gösterir.
Sevgiyle,
Rosie Sarfati