Bir Yahudi şarkısı daha...

Bu köşenin takipçileri bilir, arada bir buradaki Yahudi Şarkıları yazılarıyla mini bir dizi oluşturmaya çalışıyoruz... Örneğin, daha önce yayımladığımız Over the Rainbow ( https://www.turkisrael.org.il/single-post/2019/01/08/G%C3%B6kku%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n-%C3%B6tesinde ) ve Dona Dona

( https://www.turkisrael.org.il/single-post/2020/01/28/%E2%80%9CDona-Dona%E2%80%9D-%E2%80%93-bir-%D7%A9%D7%95%D7%90%D7%94-%C5%9Eoa-%C5%9Fark%C4%B1s%C4%B1 ) hakkındaki yazılarda, bu şarkıların kökenlerinde aslında birer Yahudi teması olduğunu göstermiştik...

Bugün yer vereceğimiz şarkının aslı ise Yiddiş dilinde yazılmış olmakla birlikte, çok geçmeden İngilizceye çevrilmiş olduğundan, uzun yıllar boyunca Yahudi kökenli olduğu bilinmiyordu!

Rus göçmeni hazan Shlomo Secunda’nın, arkadaşı Jacob Jacobs ile birlikte 1932 yılında New York’da sahnelenen bir Yiddiş müzikaline yazmış oldukları Bei mir biste sheyn (“Benim için güzelsin”) parçası, müzikalden daha büyük ilgi görmüş ve temsillerin ardından, döneminin sevilen Yahudi şarkıcı Aron Lebedeff tarafınca Lucy Levin ile bir düet olarak yorumlanmıştı. Böylece Yahudi tiyatro ve varyete çevrelerinde oldukça popüler olan bu şarkıyı Secunda, tüm ülkede tanınması için ABD çapında ünlü bir şarkıcı olan Eddie Cantor’a teklif eder. Dindaşları olmakla birlikte, ezgi ve metnin ulusal piyasa için “fazlaca Yahudi” olduğunu öne süren Cantor bu öneriyi kabul etmeyince, maddi sıkıntıda bulunan Secunda şarkının telif haklarını 30 Dolar’a bir yapımcı şirketine devreder, hasılatı da Jacobs ile paylaşıp onu unutur...

Ne var ki, ayrıntılı gelişmeleri tam olarak bilinmeyen bir yoldan bu şarkı, besteleriyle daha sonra dört Oscar ödülü alacak olan Sammy Cahn’ın dikkatini çeker. Haklarını bir dostunun satın almasına önayak olan Cahn, Saul Chaplin ile birlikte bu şarkıya, bugün de bilindiği İngilizce sözlerini yazar. Ardından, o güne kadar pek bilinmeyen vokal grubu Andrew Sisters, Decca plak şirketi için bu şarkıyı 50 Dolar karşılığında kaydeder. İşte bu yorum, ABD müzik piyasasında bir deprem yaratacaktır! Piyasaya çıkmasından 30 gün geçmeden plak satışları 250.000 adet, nota yazılımı satışları ise 200.000’e ulaşır... ( https://www.youtube.com/watch?v=Xe2UXccid40 )

Ne var ki, ABD halkı parçanın Yiddiş başlığını ne anlar, ne de telaffuz edebilir, plak dükkanlarına “Buy a Beer, Mr. Shane” diye ararlar! Andrew Sisters ise, bu şarkı aracılığı ile ABD’nin en başarılı vokal grupları arasına girecek, ardından kaydettikleri onlarca parça hep büyük satışlar sağlayacaktır.

Öte yandan, Bei mir biste sheyn’in döneminin swing ritmine çok uyduğunu keşfeden nice cazcı ve caz vokalisti, bu parçayı repertuarlerına alır ve plak kayıtlarını da yaparlar... Bunların arasında Benny Goodman orkestrası eşliğinde Martha Tilton, Ella Fitzgerald, Belle Baker ve Rudy Vallée gibi ünlüler yer alacaktı. Keza, Hollywood yapımcıları da şarkıyı keşfetmiş olup, 1930’ların sonlarında bazı filmlerinde kullanacak, ardından Tommy Dorsey, Slim Gaillard, Willie “The Lion” Smith ve Louis Prima ile Ramsey Lewis gibi cazcılar da kendi yorumlarıyla kaydedeceklerdi...

Yıllar geçtikçe milyonlarca Dolar’a ulaşan telif haklarını kaçırdıkları nedeniyle pişmanlıklar içinde kıvranan Secunda/Jacobs ikilisi, bu hakların Şubat 1961’de yeniden kendilerine geçmesiyle nihayet kazançlı çıkmaya başlar, dahası aynı isimli bir müzikal da yazarlar.

Kaderin garip bir cilvesi, bu şarkının Nazi döneminde Almanya’da Bei mir bist du schön adı altında aslen bir güney Almanya ezgisi olduğu zannıyla popüler olması ve Yahudi kökenlerinin ancak çok sonra anlaşılmasıydı!

Bei mir biste sheyn’in caz versiyonu Türkiye’de ise Neve Şalom Kültür Merkezi’nde prömiyer yapmıştı! 1999 yılında orada düzenlediğimiz “Jewish Jazz” konserinde bu şarkıyı, Türkiye’nin en başarılı kadın caz vokalisti Sibel Köse’ye söyletmiştik...

Günümüzde halen kayıtları yapılan bu popüler şarkının iki çağdaş örneğinin linkleriyle bu yazımızı tamamlayalım. İlki, ABD’li Hot Sardines topluluğundan, diğeri ise Avusturyalı/Yahudi vokalist Timna Brauer’den geliyor...

https://www.youtube.com/watch?v=Q4-XIKt-ADs

https://www.youtube.com/watch?v=c-mp5EfM4pc