Yazıma attığım bu başlığın pek çoğunuzu öfkelendireceğini tahmin ediyorum. Evet, dikkat çekmek adına biraz kışkırtıcı olmayı bile bile yeğledim.
Böylesi bir kıyaslama yapmaya beni iten ne oldu? Tabi ki Elena Eden’in Eurovision şarkı yarışmasında İsraeli temsil etmek üzere seçilmesinden sonra, Göç ve Uyum Bakanlığına oldukça sempatik bir hanım olan Pnina Tamano Shata’nın getirilmesi çoğumuzun dikkatini çekti. Ayrıca Falash Mura topluluğu içinden çıkan ilk siyasi kişilik de Pnina değil; 1985 yılında aliyasını yapan ve bir aktivist olan Avraham Neguise de 2015-2019 döneminde Likud partisinden Knesset üyesi seçildi.
Tabi ki böylesi tekil olaylardan, kişisel başarılardan bu türde genellemelere gidilmemesi gerektiğini de biliyorum.
Çırayı ilk tutuşturan Bondi Çakım’ın 20 Mayıs’ta İYT web sitesinde yayımlanan “TNT(*) Dikkat Patlayıcı Madde” başlıklı yazısı oldu. Yazar, bu makalesinde, 30-50 yıl kadar evvel Türkiye’den İsrael’e göç ederek bu ülkede yaşamayı seçen “Ole Hadaş” topluluğundan söz ediyor ve bu kişilerin toplumsal alanda, nesil olarak ve teknolojik devrimler yönünden üç olağanüstü değişim yaşamış olmalarına karşın başarıyla ayakta kalabildiklerini ve koşullara uyum sağlayabildiklerini belirtiyor.
Durum böyle iken ve Çakım başarılı bir Türkiyeliler aliyasından dem vururken Prof. Daniel Yachya, “Dost acı söyler” başlığı altında kaleme aldığı aşağıdaki yorumu ile bu ezeli geleneksel tartışmayı yeniden gündeme taşıyarak ateşi körükledi ve iyi de yaptı:
“Maalesef Türkiye’den Israel’e göç edenlerin büyük bir kısmı yetiştikleri mantalitelerini beraberlerinde getirdikleri ve bunu değiştiremedikleri için bu memlekette seslerini duyurmayı beceremediler.
İçimizden buranın edebiyatına bir şey katabilen bir yazar çıktı mı? Bir politikacı çıktı mı? Kaç tane sanatkâr ve müzisyen çıktı Türk asıllılardan?”
Ve Yachya ilave ediyor: “Bondi'nin çok güzel izah ettiği TNT’ler bu memlekete göç eden her toplum için geçerlidir. Israel, Israel olduysa kendi kültürünü yarattığı için başarılı oldu.”
2017 Ekim tarihli yine İYT web sitesinde kaleme aldığım “Kayadez…Avlaremoz… Un-seen” başlıklı yazımdan bir bölüm paylaşacağım:
“Yılların bu görünür olmama, ‘memleket işlerine karışmama’ geleneği Türk Yahudi Toplumunun genlerine işler. 1986 yılında Türkiyeliler Birliğinin yayın organı Dostluk Dergisi’nin ekinde Sosyolog Prof.Walter F.Weiker’in “Türkiye’den gelen İsrail’deki Yahudiler: ‘The un-seen’ (Görülmeyen)” adlı kitabının bir özeti yayınlanır. Yazının sonuç bölümünde şöyle denmektedir:
Acaba Türkiyeli Yahudiler İsrail’e intibak edebilmişler, bütünleşebilmişler midir? Eğer ölçü, toplum içinde sorun yaratıp yaratmadıkları ise intibak ettikleri söylenebilir. Ancak kriter erime potası ise, Türkiye’den gelen göçmenler yeni ülkelerine uyum sağlamamışlardır.”
Araştırmanın yayınlanmasından bu yana aradan otuz beş yıla yakın bir süre geçmesine rağmen İsrael’de, kişisel mesleki başarıların dışında halen siyasi alanda tek sivrilmiş bir Türkiyeli Yahudi’ye rastlanılmaması ‘görülmeme’ özelliğinin devam ettiğini ortaya koymaktadır.
Niye Etiyopyalılar görünüyor ve Türkiyeliler görünmüyor? Kanımca iki göç arasında karşılaştırmalı sosyolojik bir inceleme bazı soruların yanıtlanmasına ve çözüm yollarının bulunmasına yardımcı olabilecektir.
Hiç şüphe yok ki Türkiyeliler arasından da, siyasi alanı bir yana bırakırsak, farklı konularda çok başarılı kimseler çıkmıştır. Ne var ki bu husus Türkiyeli Yahudiler dışında, İsrael toplumu genelinde pek bilinmemektedir. Bir bakıma iyi bir şey yaptın ancak bunu gereğince duyuramamışsan günümüz koşullarında sanki yapmamış sayılırsın. Bu da sosyal medyanın gücünden kaynaklanmaktadır.
İsrael’de Türkiyeliler Birliğine de bu açıdan önemli bir görev düşmektedir. Gelin tanıdıklarınızın başarılı yaşam öykülerini İbranice ve İngilizce lisanlarında bizlere ulaştırın!
-----------------------
*) Söz konusu yazıda yazar, mecazi anlamda kullanılan TNT benzetmesi Türkiye’den göç eden şimdilerde 60 yaş üstü kuşağın karşılaştığı farklı bir toplumu T harfi ile, içinde yaşadığı nesli N harfi ile ve gelişen teknolojiyi de T harfi ile simgeledi.