Sayılar, Leviler ve Behorlar

Bu şabat okuyacağımız Bamidbar (במדבר) peraşası ile Tora’nın dördüncü kitabına başlıyoruz.

Bamidbar kitabı İbranice olmıyan dillerde “numaralar” veya “sayılar” olarak bilinir. Bilginlerimizin dilinde de “sayımlar kitabı” (ספר הפיקודים) olarak da adlandırılır. Gerçekten de kitap, dolayısı ile bu haftanın peraşası, kabilelerin kurmay yani ordu ile ilgili sayımı ile başlar. Bu sayımda (leviler dışında) on iki kabilenin 20 yaşından büyük ve asker olabilecek erkekleri sayılır. Bu on iki kabile, üçerli dört gruba bölünür ve her bir grup bir bayrak altında komuta edilecektir. Milletin kamp etme planı ve çölde yürüyüş ve ilerleme düzeni bu gruplara göre olacaktır.

Bu düzende Levilerin özel bir yeri vardır. Kamp ederken, Leviler hemen Mişkan çadırının etrafında, Moşe, Aharon ve oğulları ile bir iç çember teşkil ederler ve Mişkan ile ilgili işleri yaparlar. Yürüyüş sırasında, Leviler katlanmış Mişkan çadırı ve kutsal eşyaları (menorah, şulhan, mizbeah vs.) taşıyacaklardır. Levilerin bu özel statüsü, herhalde, altın buzağı olayına karışmamalarından ileri gelir.

Tenrı Levilerin seçimini şöyle dile getirir.

Ad. Moşe’ye konuşarak şöyle dedi. Ve ben işte, rahimden ilk çıkan İsrael oğullarının behorlarının yerine, Levileri İsrael oğullarının içinden alıyorum ve Leviler benim olacaklar. Çünkü, Mısır’da behorları vurduğum zaman insandan hayvanına kadar bütün behorları kendime kutsal ettim, benim olacaklardı, ben Ad.’ım. (Bamidbar 3, 11-13)

Mişkan işleri ile uğraşması gereken aslında, Mısır’daki behorlar felaketinden kurtarılan İsraelli behorlar olmalı idi. Ancak, Tanrı behorları Levilerle değiştirmeye karar verir.

Bunun için Leviler ordu düzeninin dışında tutulurlar ve diğer kabilelerden ayrı olarak sayılırlar. Bu sayım bir aylık ve daha büyük olan erkek Levileri içerir. Diğer yandan, bir aylık ve daha büyük olan erkek behorlar da sayılır. Bu karşılıklı sayımın amacı herbir behoru bir Levi ile takas etmekdir. Ne var ki behorların sayısı Levilerden biraz fazla çıkar.

Ad. Moşe’ye konuşarak şöyle dedi. Levileri, İsrael oğullarının behorları yerine, ve Levilerin hayvanlarını onların hayvanları yerine al ve Leviler benim olacaklar, ben Ad.’ım. Ve takas’da Levilerden fazla olan İsrael oğullarından 273 behor için, her başa karşılık beş şekel al, yirmi gera olan kutsal şekelden al. Ve bu parayı, fazla olanların takası için Kohen olan Aharon’a ve çocuklarına ver. (Bamidbar 3, 44-48)

Erkek Behorlar doğduklarında, Mısır’daki behorlar felaketinden kurtulduklarına atfen, Tanrı’nın sayılırlar. Ancak Mişkan’da iş yapmaya layık olamadıklarından, takas edilmelidirler. Bir başka deyişle, kutsal çalışma yükümlülüğünden mecburen azat edilmelidirler. Bu takas töreninde, behorun babası herhangibir kohene beş gümüş şekel değerinde bir bedel verir. Bu bedel karşılığında behor kutsal çalışma yükümlülüğünden kurtarılır.

Buna biz, İbranicede adlandırıldığı gibi PİDYON diyoruz. Kohen veya Levi olmıyan her erkek behor için, çocuğun babası Pidyon yapmak zorundadır (kohene beş gümüş şekellik bir bedel vermelidir). Geleneğe göre beş gümüş değerindeki bedeli alan kohen, onu çocuğun annesine hediye olarak geri verir (vermiyebilir de). Harhangi bir sebeple behorun babası bunu yapamazsa, behor büyüdüğü zaman kendi kendine Pidyon yapmak zorundadır. Kohen ve levi behorların Pidyon yapılması gerekmez. Hatta, kohen veya levi bir aileden gelen bir anneden doğan erkek behorların da Pidyon yapılması gerekmez.

Bakın, Yahudiliğin bir yükümlülüğü (מצוה) olan bu Pidyon töreni ile bir taşla kaç kuş vuruyoruz. Mısır çıkışını ve behorlar felaketini hatırlıyoruz. Levilerin behorlarla takas edilip Mişkan’da çalışmak için seçildiklerini hatırlıyoruz. Kohenlerin kutsiyetle ilgili konularda görevleri olduğunu hatırlıyoruz. Kutsiyet kavramını, bir sembolik bedel verme aracılığı ile pratik olarak ifa ediyoruz. Hatta, Levilerin görevlerine altın buzağı suçuna katılmadıkları için layık olduklarını öğreniyoruz. Dolayısı ile altın buzağı suçunu da hatırlıyoruz.