Yaakov ve Mendel Kanunları

Bu hafta okuyacağımız Vayetse (ויצא) peraşasında, Rahel Yosef’i doğurduktan sonra, Yaakov Lavan’a ondan ayrılmaya karar verdiğini söyler. Lavan, Yaakov’a onun yanında çalıştığı yıllara karşılık ne ücret istediğini sorar. Genelde koyunlar beyaz iken, nadir olan kahverengi noktalı veya yamalı olanları ve de genelde keçiler siyah iken nadir olan beyaz noktalı veya yamalı olanları ücret olarak ister. Lavan Yaakov’un bu isteğini kabul eder. Ancak Lavan, çocuklarına, hemen bu noktalı veya yamalı hayvanları sürüden üç günlük yol mesafesine uzaklaştırmalarını emreder. Sonuç olarak Yaakov sadece beyaz koyunlar ve de siyah keçilerden oluşan bir sürü ile kalır. (Bereşit 30, 25-36 serbest özet)

Çobanlık konusundaki tecrübesine dayanarak:

Yaakov, yaş fındık ve kestane dallarından alır. Onları boylamasına böler ve bayaz olan iç bölümünü ortaya çıkarır. Hazırladığı bu sopaları, sürünün su içmek için geleceği yerlere, onların önüne yerleştirir ki, su içmeye geldiklerinde cinsel güdüleri uyansın. (Bereşit 30, 37-38)

Ve gerçekten de sürüdeki hayvanlar Yaakov’un planladığı gibi davranırlar.

Sopalar ile sürünün cinsel güdüsü artar; hayvanlar noktalı ve yamalı yavrular doğururlar. (Bereşit 30, 39)

Sürüde sadece beyaz koyunlar ve siyah keçiler olmasına rağmen, yavruların bir kısmı noktalı veya yamalı doğar. Bugün bilinen Mendel kanunlarına göre, tek renkli hayvanların bir kısmı, genetik olarak saf olmadıklarından, yeni doğan yavruların % 10 kadarı tek renk değil de noktalı veya yamalı olacaktı. Yaakov bunu 4000 sene kadar evvel çobanlık tecrübesi sayesinde biliyordu.

Mendel kanunlarına göre, noktalı ve yamalı koyunlar, çiftleşince, yine noktalı ve yamalı kuzular doğar. Bu nedenle:

Yaakov kuzuları ayırır. Noktalı ve yamalı sürüyü beyaz olanların önüne koyar. Bu sürüleri kendine ayırarak koyar ve onları bayaz sürü ile koymaz. (Bereşit 30, 40)

Yaakov’un planı burda bitmez.

Kuvvetli/bağlı (המקשרות) sürünün çoğalma dönemi gelince Yaakov su içtikleri yerde, cinsel güdülerini artırmak için, sopaları onların göreceği şekilde koyar. Sürünün dış tarafındakilerine (sopaları) koymaz. Dış tarafındakiler Lavan’ındır, Kuvvetli/bağlı olanlar Yaakov’undur. (Bereşit 30, 41-42)

Bu cümlede המקשרות kelimesine iki değişik tercüme getirilebilir: kuvvetli veya bağlı.

Klasik tesvirlere göre kelimenin tercümesi “kuvvetli”dir. Bar-Ilan Üniversitesinin botanik ve zooloji fakültesinin kurucusu profesör Yehuda Feliks’e göre, beyaz olmalarına rağmen çekingen (resesif) gen taşıyan koyunlar bilimsel olarak daha kuvvetli olarak tespit edilmişlerdir. Buna göre Yaakov, sadece bu kuvvetli koyunların aralarında çifleşmelerini teşvik ederek noktalı ve yamalı yavruların doğma ihtimalini artırmıştır.

Tercümeyi bağlı olarak da alırsak Yaakov’un çobanlık tecrübesine dayanarak ne şekilde noktalı ve yamalı yavruların doğma ihtimalini artırdığını görebiliriz.

Yukarıda belirtilen Bereşit 30, 40 cümlesine bakarsak, Yaakov’un yeni doğan noktalı ve yamalı kuzuları ayırarak, beyaz koyunların hemen önüne koyduğunu görürüz. Hayvanlarda bile, yeni doğum yapan annenin doğan bebeğine yakın olma güdüsünün var olduğunu hepimiz biliriz. Buna göre, Yaakov’un ayırma gayretlerine rağmen, noktalı ve yamalı kuzuları doğuran beyaz koyunlar herhalde yavrularına bağlı kalmak için arkadaki beyaz sürünün başında olacaklardır. Yaakov, bu varsayıma göre, beyaz kuzuların sürüsünün ön sıralarındaki yani noktalı kuzulara yakın olan koyunları, fındık ve kestane ağacı sopalarını kullanarak cinsel güdülerini teşvik etmiş ve bunun sayesinde noktalı ve yamalı kuzuların doğma ihtimalini artırmıştır.

Yaakov kuvvetli/bağlı koyunların çifleşmelerini teşvik ederken, dış çerçevede kalan koyunlarla uğraşmaz, çünkü bunlar Lavan’a brakılacaktır.

Bugün Mendel kanunları olarak bilinen metodları da içeren çobanlık tecrübesi sayesinde,

Bu kişilik (Yaakov) çok çok gelişir ve çok sayıda sürüleri ve de cariyeleri, köleleri, develeri ve eşekleri olur. (Bereşit 30, 43)