Göç edenler bu günleri görmüşlerdi

70 yıl boyunca İsrail’e göç eden Türk Yahudilerini orası mı çekmişti yoksa Türkiye’den mi kopmak istediler? Hangi faktör daha önemliydi?

Tabii yanıt tam net olamaz. Fakat şunu diyebiliriz: 1940’ların sonu ve 50’lerde henüz Varlık Vergisi faciasının izleri tazeydi. Türkiye Yahudi toplumunun büyük kısmı yoksuldu ve geleceğe ümitle bakamıyorlardı. Türkiye itiyordu.

1970’lerden 2010’lara kadar ise, yeni ülkenin başarılı savaşları, artan ekonomik cazibesi ve gelişen eğitim sistemi birçok Yahudiyi davet etmiştir.

Fakat 2010’larda ve özellikle Gazze, Marmara ve Gezi olaylarından sonra yaşadıkları ülkeden ruhen ayrılmalar önemli rol oynamıştır. Otoriter anlayış, İsrail’e siyaseten saldırmalar, Batı’ya sövme Türk Yahudilerini dışlayan nedenler arasındaydı.

2017’de Türkiye’den İsrail’e göç edenlerin sayısı son yılların rekorunu kırdı: 400’ün üstü. 14.000 kişilik Yahudi toplumunda bir yılda % 3 kayıp. 2018’de aynı temponun devam ettiği söyleniyor.

Aliya yapanlar bugünleri sezmişler miydi acaba? Doların 5’e yaklaştığı, enflasyonun bu yılın sonuna doğru % 20’ye ulaşacağı, şirketlerin belki de ¼ oranında batık addedildiği (fakat açıklanmadığı), bankaların verdikleri kredileri iyice kestikleri ortamı göç edenler bekliyor muydu?

Yahudi vatandaşlarını doğdukları topraklardan uzaklaştıracak kararları alan veya doğrudan onları kovan ülkelerin kendilerine pek faydaları olmadığı tarihten örneklerle sabit:

• 1492 : İspanya – 200.000 Yahudi göç etti.

• 1881 – 1920: Rusya – 2.000.000. Çoğu Kuzey Amerika’ya.

• 1941 – 1967 : Irak, Mısır, Cezayir, Fas, Tunus, Libya, Lübnan, Yemen – 900.000. Çoğu İsrail, bir kısmı Fransa.

Beşeri sermayesini yitirenler bugün genelde daha fakir, daha az sanayileşmiş ve göç vermeye devam ediyor (Yahudi’lerin peşinden Yahudi olmayanlar da).

Türkiye 1950’de demokrasiye dönüşünden sonra Yahudi azınlığına Araplar gibi davranmadı: Özgürlükler ve dini ibadet kısıtlanmadı, özel vergiler konulmadı.

Yahudiler 80.000’den azalmaya devam etti fakat her zaman geri gelen ve Türkiye’yi cazip bulan bir kesim vardı. Nitekim gittikleri İsrail’de dahi eski ortamı hasret ve sevgi ile hatırlayanlar, Türkçe konuşmaya devam edenler ve bağlantılarını canlı tutanlar çoktur.

Son yılların göçü yalnız Yahudilere özgü değil. Onlar yurt dışına ‘kaçan’ Türklerin küçük bir kısmı. Çoğu yüksek eğitimli mühendis, akademisyen, bilişim uzmanı, sanatçı ve gazetecilerden oluşan onbinlerce vatandaş Avrupa ve Amerika yollarında.

Birçoğu işlerin kötüye gideceğini hissetti. Tek adam siyasetinin ve kurumları alaşağı etmenin sonuçları önce basın ve haberalma özgürlüğüne, yargıya, orduya ve özellikle ‘korku’ atmosferine yansıdı.

Ekonomik deprem daha sonra geldi. Fakat ilk habercileri yıllardır Aliya yapanlardı.