Knesset, 21 Haziran 2016 tarihli oturumunda bir “Yom HaAliya” gününün belirlenmesine karar verdi. Bu günün “7 Heshvan” tarihinde kutlanması uygun görüldü. Oysa Yehoshua’nın Eretz İsrael’e giriş tarihinin, Yahudi takvimine göre, 10 Nisan olduğunu bilmekteyiz.
10 Nisan yerine 7 Heshvan’ın seçilmiş olmasının nedeni yasanın gerekçe bölümünde açıklanmıştır. Genelde Nisan’ın ilk günleri Pesah bayramı nedeniyle okulların kapalı olduğu, Knesset’in tatile girdiği bir döneme rastladığından Yom HaAliya, Tanrı’nın Avraham’a, Eretz İsrael’e gitme buyruğunu verdiği “Leh leha” peraşanın okunduğu tarihe göre tespit edilmiştir.
Şöyle veya böyle “Bir Kibbutz Galuyot’tan bir devlete dönüşümü simgeleyen “Aliya Günü” hangi tarihte kutlanırsa kutlansın önemli mesajlar içerir. İsrail’deki Türkiyeliler Birliği de bu yıl Aliya Gününü öngörülen diğer 70 yıl etkinlikleri nedeni ile 26 Mart günü kutlamaktadır.
Aliya’nın kelime anlamı çıkmak veya yükselmektir. Bir ole hadaş İsrail’e geldiğinde bu sıradan bir göç olayı değildir, o ole İsrail’e “Aliya” yapar. Keza örneğin Tel Aviv’den Yeruşalayim’e gidilmez, “Aliya” yapılır.
Aliyalar İsrail kuruluş tarihinin en belirleyici etkenlerinden biri olmuştur. Günümüzde ekonomisi çok güçlü olan İsrail her Yahudi’nin Aliya yapmaya özendiği, hayal ettiği bir ülkedir. Çölün Tanah’ta yazılı olduğu gibi süt ve bal ülkesine dönüştürüldüğü bu topraklar gelişmiş teknolojisi, eğitim düzeyi ve iş alanları ile diasporada yaşayan gençlerin öncelikleri arasında yer almaktadır. Günümüzde İsrail göç veren değil göç alan bir ülke konumundadır.
Ancak yakın tarihte bu hep böyle değildi. 1980’li yıllarda her sene 15 bin kişinin aliya yapmasına karşılık 50 bin kişi ülkeyi terk etmekteydi. İsrail’den başka bir ülkeye göç etmeye de yükselmenin tersi olan ve inmek anlamına gelen “Yerida” kelimesi kullanılır.
İsrail’in tarihi hep Aliya ve Yerida’ların tarihi olmuştur.
1905 senesinde Rusya’da ayaklanma çıktı. Çar 2. Nikola dikkatleri devrimci ayaklanmadan Yahudilerin üstlerine çekebilmek için Kazak askerlerini üstlerine sürdü. Kurban keçisi yine Yahudilerdi ve bir hafta içinde 50 kadar pogrom düzenlendi. Yahudiler yeniden kaçmak, göç etmek zorundaydılar. Çoğu Amerika’yı, pek azı da Eretz İsrael’i tercih etti. 2. Aliya süresince 40 bin Yahudi o günkü adı ile Palestina’ya aliya yaptı. Ancak bunların önemli bir bölümü ekonomik zorluklar nedeni ile kısa bir süre sonra bu toprakları terk etmek zorunda kaldılar.
2. Aliya’da Eretz İsrael’e göç edenler ile Yahudi sayısı 85 bine ulaşmış iken Aliya yapanların yüzde doksanın sonradan Yerida yapmaları nedeni ile 1. Dünya Savaşı’nın sonunda bu topraklarda yaşayan Yahudi sayısı 56 bine düşmüştür.
Türkiye’den ise çoğunluğu, 1948 yılında olmak üzere, muhtelif Aliya’larda takriben 80 bin Yahudi İsrail’e göç etti.
İsrail’deki Türkiyeliler Birliği tarihinde ilk defa 26 Mart’da Aliya gününü büyük bir coşku ile kutlamaya hazırlanmaktadır.
ESKİ VE YENİ OLELER GELİN İLK DEFA YOM ALİYAYI BİRLİKTE KUTLAYALIM, ANILARIMIZI PAYLAŞALIM.
NOT: Bu haftaki yazımı biraz alışılmıştan kısa noktalıyorum. Gelecek hafta konuya ilişkin Efrayim Kişon’un başından geçen ilginç bir olayı aktaracağım.