Savaş Günlerinde Kahkaha: Yohay Sponder ve Mizahın Direnişi

Savaşın gölgesine rağmen Israel’de stand-up komedyenleri sahne almaya devam ediyor. Bunlardan biri de sosyal medyadan tanıdığımız Yohay Sponder. Geçtiğimiz günlerde onu sahnede izleme fırsatım oldu. Neredeyse bir buçuk saat boyunca kahkahalara boğulduk.

Yohay’ın sahnedeki duruşu son derece samimi, zeki ve duyarlıydı. O gece ona olan hayranlığım daha da arttı.Memleketine duyduğu sevgiyi hissettirmesi uzun sürmedi. Ancak beni asıl etkileyen, bu kadar zor bir dönemde insanları güldürme motivasyonunun ne olduğuydu.İsrailli olmasına rağmen Yohay, sadece yurt dışında değil, ülkesinde de gösterilerini İngilizce yapıyor. Şu sıralar, adını Self-Hating Jew¹ ifadesine mizahi bir gönderme yaparak seçtiği “Self-Loving Jew” (Kendini Seven Yahudi) adlı gösterisiyle Avrupa ve Amerika’da sahne alıyor.İngilizceyi neden öğrendiği sorulduğunda duygulanarak şöyle cevap veriyor:

"Belki de bir gün ülkemin bana ihtiyacı olabileceğini düşündüm."

Yohay, i24 News’e verdiği bir röportajda, Avrupa’daki bazı sahnelerin kendisini istemediğini, hatta alternatif Yahudi mekanlarında performans sergilemesinin önerildiğini anlatıyor. Ancak Yohay’ın yaşadığı bu zorluklar onun avantajına olmuş. Nasıl mı? Ona yapılan bu gibi tepkiler sayesinde gösterilerine daha fazla dikkat çekilerek izleyici sayısı katlanarak artmış.

Üçüncü nesil bir Holokost kurtulanı olan Yohay, antisemitizmi bir hastalık olarak tanımlıyor. Onun sahne performansları sadece politik mesajlar içermiyor; kişisel ve kolektif travmalardan doğan bir anlatım sunuyor. Aynı söyleşide Yohay şu sözleri dile getiriyor:

"Başımıza gelen her şey absürt. İşte bu absürtlük, mizahın kaynağıdır."Yohay’a göre en büyük intikam, yaşamaktır—nefes almaktır. Susturulmak ve yok edilmek istenilen bir dünyada, sevinçle ve amaçla var olmaya devam etmek en güçlü direniş biçimlerinden biridir.Yohay’ ın komedisi bir direniş formu olarak okunabilir: İnsanlıktan çıkarılmaya karşı bir duruş.

Acıyı güce, korkuyu kahkahaya dönüştürmek. Zor zamanlarda mizah, sadece bir başa çıkma yöntemi değil; aynı zamanda bir bildiri:

“Biz hâlâ gülüyoruz.” Belki de en karanlık zamanlarda bile kahkaha, insan ruhunun en saf direniş biçimidir.”

Yohay’ın hikâyesi, sadece savaş zamanlarında sahne almaya devam eden birçok İsrailli komedyenin değil, tüm komedyenlerin taşıdığı ortak özellikleri yansıtıyor: sadece mizah yetenekleriyle değil, aynı zamanda gerçeklerle yüzleşme cesaretleriyle, toplumsal yaralara duyarlılıkları ile, zor zamanlarda bile hayatı ve umudu savunmalarıyla, absürtlüğü fark edip onu dönüştürebilmeleriyle öne çıkıyorlar.

Pozitif psikolojinin kurucularından Martin Seligman ve Christopher Peterson'un Character Strengths and Virtues adlı kitabında, mizah "transcendence" yani aşkınlık başlığı altında tanımlanırAşkınlık; insanı kendi sınırlarının ötesine taşıyan, ona umut veren ve yaşama anlam kazandıran güçlerden biridir.Komedyenler, bu gücü en yüksek haliyle taşıyan kişilerdir.Onlar sahneye yalnızca neşeyi değil, aynı zamanda derinliği de çıkarırlar.Hayatın kırılganlıklarını görür, tanır ve hepimiz için daha hafif taşınabilir  hale getirirler.

Annie Ernaux’nun sözleri bu gerçeği çarpıcı bir şekilde özetler:"Acı olduğu gibi korunamaz; işlenmesi ve mizaha dönüştürülmesi gerekir.

Yohay Sponder’in silahı komedi. Dünyayı dolaşarak insanları mizah yoluyla Israel ve Yahudiler hakkında eğitiyor, ülkesini savunuyor. Dahası, anlattığı hikayelerle, yaptığı esprilerle önyargıları yıkıyor. Her kahraman pelerin takmaz. Yohay Sponder’in mikrofonu var..¹ Self-Hating Jew: Yahudi kimliğinden utanma veya kendi kimliğini küçümseme eğilimi gösteren bireyler için kullanılan bir terimdir.

Suzi SABANER

.

Bağış/Donation/תרומה

Yazarın tüm yazıları için tıklayınız