Saklı Miras- İzmir Sinagoglarının Törensel Tekstil Koleksiyonu

Avrupa Birliği Yahudi Kültür ve Mirasını Korunma ve Geliştirilme Organizasyonu (The European Association for the Preservation and Promotion of Jewish Culture and Heritaje) AEPJ Avrupa Yahudilerinin kültürel ve eğitim alanında programlarının gelişmesi için bir platform görevi yüklenmektedir.

Bu kapsamda AEPJ’nin desteği ile İzmir’deki Yahudi geleneklerine ışık tutan törensel tekstil eserleri tanıtmak ve erişilebilir hale getirmek amacıyla Mordechai Kiriaty Vakfı “Saklı Miras- İzmir Sinagoglarının Törensel Tekstil Koleksiyonu- başlıklı Bracha Yaniv ve Tamar Shadmi’nin kaleme aldığı kitabı yayınlandı. Kitabın İbranice ve Türkçe dilinde de yayınlanması amaçlanmaktadır.  

Aşağıdaki linklerden kitabın üç lisanda Pdf’lerine web ana sayfasına ulaşabilirsiniz.

TÜRKÇE İÇİN TIKLAYINIZ

İNGİLİZCE İÇİN TIKLAYINIZ

İBRANİCE İÇİN TIKLAYINIZ

WEB SİTESİ İÇİN TIKLAYINIZ

Bu kitap; İzmir’deki tarihi sinagog bölgesinin konservasyon ve restorasyonuna yönelik kapsamlı bir proje çerçevesinde, sinagoglardaki 352 törensel tekstil koleksiyonuna odaklanan altı yıl süreli konservasyon ve restorasyon çalışmalarının sonucudur. Mordechai Kiriaty Vakfı; kültür mirasını yok olmaktan kurtarmanın önemini vurgulamak, İzmir’deki Yahudi geleneklerine ışık tutan törensel tekstil eserleri tanıtmak ve erişilebilir hale getirmek amacıyla bu kitabı yayınlamaya karar vermiştir. Vakıf, uluslararası toplumdan destek almanın, projenin uluslararası bir proje olarak tanınmasına bağlı olduğu anlayışıyla altyapı hazırlamaya başlamıştır.

Vakfın Yahudi tarih ve sanatı, müzecilik, mimari koruma, tekstil koruma, tarihi kitaplar gibi alanlarda danışman ve akademik uzmanlardan kurulu bir ekip oluşturmasının ardından, sinagogların restore edilmesi, sinagog kompleksinde bir ziyaretçi merkezinin kurulması, İzmir Yahudi topluluğunun tarihi ve Osmanlı İmparatorluğu dahilindeki mirasını anlatacak bir müze kurulmasına ilişkin kavramsal plan ve profesyonel ilkeler ekip tarafından belirlenmiştir.

Çalışma eşzamanlı olarak iki düzeyde yürütülmüştür: Birincisi; projenin turizm ve ekonomiye yapacağı katkı vurgulanırken, restorasyonun ardından bir ziyaretçi merkezi ve müze kurulması hakkında Yahudi topluluğu, belediye yetkilileri (İzmir ve Konak) ve hükümet yetkilileri (Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı) arasında farkındalık yaratmaktı. İkincisi ise, uluslararası bağlantılar kurarak İzmir Yahudilerinin kültür mirası hakkında küresel farkındalık yaratmaktı. Bu faaliyetler neticesinde birçok uluslararası kurum ve kuruluş ile ilişkiler geliştirildi.

Etz Hayim Sinagogu ABD Büyükelçiler Fonu’nun yardımıyla yıkılmaktan kurtarıldı. İzmir Projesi Avrupa Yahudi Müzeleri Birliği’ne (AEJM), bulunmaktadır. İzmir Yahudileri tarafından inşa edilen onlarca sinagogdan bugün sadece on üçü ayakta kalmıştır; dokuz tanesi eski İzmir’in dünyada eşi benzeri olmayan bu özel bölgesinde toplanmıştır. Diğer Avrupa şehirlerinden farklı olarak Yahudilere yapılan zulüm sırasında yıkılmamalarına karşın, zamanın yol açtığı tahribat ve geçmişteki doğal afetler, bugün ayakta olan sinagogların varlığını tehlikeye atmaktadır. İzmir’deki küçük Yahudi topluluğu bu yapıların restorasyon ve bakımını üstlenecek durumda değildir. Bu şartlar altında İzmir Yahudilerinin bu önemli maddi ve sanatsal mirası yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir. Bu eşsiz mirası koruyup yaşatmak için seferber olan Mordechai Kiriaty Vakfı, İzmir’deki tarihi sinagoglara ve İspanya’dan sürgün edilen Yahudilerin travmatik öyküsüne ilişkin küresel farkındalığı arttırmak amacıyla bir proje başlatmıştır. Bu çerçevede, Osmanlı İmparatorluğu’nun Yahudilere gösterdiği hoşgörü sayesinde 17., 18. ve 19. yüzyıllarda Yahudi kültür ve cemaatlerinin İzmir’de gelişmesi, yine bu hoşgörülü tavrın İzmir’deki Müslüman toplum ile Yahudi cemaati arasında müreffeh ekonomik ilişkilerin yolunu açması gibi konuların uluslararası topluma tanıtılması öngörülmektedir. Merhum Mordechai Kiriaty’nin anısına kamusal ve kültürel projeleri teşvik etmek amacıyla İsrail’de kurulan Mordechai Kiriaty Vakfı, sinagog kompleksindeki tarihi binaların kültürel potansiyelini yaşama geçirmek amacıyla bir restorasyon ve koruma projesi başlatmıştır. Girişimin temel amacı, kompleksi İzmir’deki İspanya Yahudi mirasına ışık tutacak bir ziyaretçi merkezine dönüştürmektir.

 İzmir’deki Yahudi topluluğuyla iş birliği içinde oluşturulan proje, İzmir belediyesinden de destek almıştır. Cemaat başkanı ve belediye 8 9 bu kitapta ele alınan tekstil koleksiyonu, İzmir Yahudi topluluğuna ait şu üç törensel eşya koleksiyonundan biridir: • Parochot (Kutsal Mahfaza perdeleri), teva (dua kürsüsü) örtüleri, Tevrat kuşakları, Tevrat elbiseleri gibi 352 törensel tekstil eser. • Çeşitli malzemelerden yapılmış törensel objeler. • Geçmiş yüzyıllarda görev yapan İzmir Hahambaşılarına ait din kitapları. Koleksiyonlar belgeleme, konservasyon ve restorasyon çalışmalarının ardından ileride kurulacak Osmanlı Yahudi Müzesi’nde sergilenecektir.

Topluluğa ait tekstil koleksiyonunun korunması amacıyla Vakıf tarafından 2011 yılında başlatılan proje, Türkiye, Finlandiya ve İsrail olmak üzere üç ülkeden profesyonel uzmanların iş birliğiyle gerçekleştirilmiştir. Finlandiya’nın Helsinki kentindeki Metropolia Üniversitesi Tekstil Konservasyon Bölümü öğrencileri, tekstil objelerin belgelenmesi, korunması ve restore edilmesinde aktif rol oynamışlardır. Çalışma, Metropolia Üniversitesi’nden Dr. Anna Häkäri’nin liderliğinde ve Land of Israel Müzesi’nden tekstil konservasyon uzmanı Sigal Benzoor’un rehberliğinde gelişmiştir. Bn. Benzoor’un Metropolia Üniversitesi ile kurulan bağlantıda oynadığı rol, bu verimli iş birliğinin yolunu açmıştır. İzmir Ekonomi Üniversitesi’nin de katıldığı çalışmalarda öğrenciler altı yıl boyunca tekstil koleksiyonu üzerinde belgeleme, kurtarma ve konservasyon çalışmaları yürüterek, 48 eserin restorasyonunu tamamladılar. Burada sunulan kitap, İzmir Yahudilerine ait törensel objelerin yansıttığı mirasla ilgilenenler için değerli bir kaynaktır.