RICK HELD: KÜÇÜK KUDÜS’TE GECE DERSLERİ

Nelly BAROKAS

 RICK HELD Avustralyalı bir yazar. Avustralya’nın başlıca dizi yapım şirketlerinden Crawford Productions’ta görev almadan önce Victoria Üniversitesinde yaratıcı yazarlık eğitimi aldı. Kariyer yolculuğunu dizi senaristliği, editörlük gibi alanlarda da devam ettiren Rick Held, büyük beğeni toplayan “A Place to Call Home” ve başarılı bir aile dramı olan “Packed to the Rafters” dizileri başta olmak üzere pek çok dizide yer aldı. 1997’den beri Sydney’de yaşayan yazarın ilk kitabı, babasının savaş anılarından esinlenerek kaleme aldığı “Küçük Kudüs’te Gece Dersleri”dir.

Yazar Rick Held kitabının ilk sayfasında anılarıyla ilham veren babasına teşekkür ediyor ve romanın girişinde şu sözlere yer veriyor:

“Bu kitabın kahramanı aziz değildi, hatta onun Yahudi mevkidaşı sayılan bir tzadik bile değildi ama bir kahramandı. Bir başkasının hayatında fark yaratmak için kendi hayatını tehlikeye atmış biriydi.

Bunu yapmasına yol açan güdü diğerkâmlık mıydı? Hayır. Nihayetinde o da etten ve kandan oluşuyordu. Bir insandı. Ve çok genç bir insandı. Ama hayat siyahla beyazdan oluşmaz. Ve kahramanlar kusurdan azade değildir. Bu okuduğunuz, onun elimden geldiğince derlediğim hikâyesidir.”

Roman Ukrayna’nın Czernowitz kentinde geçer. Tholdi adlı bir Yahudi genç ile Linker ailesinin yaşanmışlıkları… Çok büyük bir Yahudi nüfusuna sahip Czernowitz, Avusturya İmparatorluğunun tacındaki bir mücevherdi. Önemli müzisyenlerin, sahne sanatçılarının şairlerin yetiştiği bir kent… Viyana mimarisi ile rekabet ederdi. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Romanya’nın eline geçti, yeni bir dünya savaşının eşiğinde de Rusya’nın… Czernowitz’de Yiddiş resmi lisan olarak kabul görmüştü. Kentin bir lakabı da “Prut Irmağı üstündeki Kudüs”…

Yıl 1941… İkinci Dünya Savaşı’nın tüm acılarını yaşayan Yahudi Linker ailesinin 16 yaşındaki genç üyesi Tholdi, sevdiklerinin hayatını kurtarmak için kendine bir yol seçer. Bu sırlar, şantajlar ve tehlikelerle dolu bir yoldur.

Kentteki büyük fabrikanın sahiplerinin ara ara hazırlayıp Nazilere teslim ettikleri isim listesinde yer alan Yahudiler, trenlerle ölüm kamplarına sevk edilmektedir. Genç Tholdi, ailesinin adlarının listeye alınmaması için çok cesaret isteyen planlar kurar.

Planı, bir Çingene kızı olan Lyuba sayesinde gerçeğe dönüşür ve başarılı olur. Tholdi, fabrika sahibi Radu’nun Çingene kızı Lyuba’ya olan tutkusunu bir avantaja dönüştürür. Radu’nun Lyuba ile gizli ilişkisini güvenli bir şekilde sürdürmesinin zeminini oluşturur. Karşılığında Yahudi Linker ailesinin hiçbir ferdinin adı Nazilere verilecek listelerde yer almayacaktır.

Oysa Tholdi, aşkın ona yaptırabileceklerini hesaba katmamıştır. Eğitimsiz, cahil bir hayat kadını olan Lyuba’ya ilgisiz kalamaz. Tholdi, bir zamanlar Yahudi Dr. Mandel’e ait olan ve Radu’nun garsoniyerine dönüşen dayalı döşeli daireye yerleştirdiği Lyuba’ya piyano dersleri verir bazı akşamlar. Hem Çingene, hem de hayat kadını olduğu için herkesin horladığı, aşağıladığı Lyuba’ya saygıyla ve haysiyetle yaklaşır Tholdi…

Ancak bu durum böyle devam etmeyecek, Linker ailesi de Nazizmin çarklarına takılacak, Avrupa Yahudilerinin ortak “kaderini” paylaşacaktı. Kitapta Tholdi, Lyuba’ya “Schicksal ne demek, biliyor musun?” diye sorar. Lyuba bu kelimeye yabancıydı. “Yiddiş lisanında, ‘kader’ demek… Kader, her şeyin bir nedene bağlı olarak gerçekleşmesi…”

“Küçük Kudüs’te Gece Dersleri”, ırkçılığın, aşağılanmanın ve ayrımcılığın insan ruhunda açtığı yaraları ustalıkla inceleyen bir roman… Yazar Rick Held’in ilk romanıdır bu. Deneyimli bir dizi senaristi olması ve editörlük yapmasının etkileri, romanda açıkça kendini belli ediyor. Okuduğunuzda, gözünüzün önünde kolaylıkla canlandırabiliyor, adeta bir filmin bir sekansından diğerine geçtiğiniz izlenimini ediniyorsunuz.

***

● Rick Held: Küçük Kudüs’te Gece Dersleri (“Night Lessons in Little Jerusalem”); çev. Cihat Taşçıoğlu; Nemesis Kitap, 2021; 326 sayfa

***

Bir sonraki yazı: 16 Kasım 2022