Palantir - Nefret Çeken Müthiş Başarı Öyküsü

Bu yıl okuduğum ve hayli etkilendiğim kitaplardan biri: The Technological Republic (Teknolojik Cumhuriyet) adını taşıyordu. Yazarı: 58 yaşında Alexander Karp, Stanford Üniversitesinde lisans eğitiminden sonra Almanya’da Goethe Enstitüsünde felsefe doktorası alan Kaliforna’lı bir işadamı, yeni şirketler kuran ve zenginleştiren bir deha.

Teknolojik Cumhuriyet esas olarak ABD’nin ve lideri olduğu Batı blokunun diktatörlüklere ve özellikle Çin’e karşı bilimsel ve stratejik mücadeleyi kazanması gereğini vurgular. Bu amaca varmak gayesiyle Amerika’nın dünyanın en üstün “yetenek çekebilen” ülkesi olmasını savunur. ABD’nin tüm eğitim imkanlarından, ekonomik gücünden ve demokratik kurumlarından yararlanarak başarıya ulaşmış vatandaşlarının bu eko-sisteme cephe almalarını, korumak ve savunmak için seferber olmamalarını eleştirir. Büyük kazanımlar sağladıkları sosyal medya yazılımlardan öte, yeteneklerini Batı’nın gücünü yükseltecek alanlara yöneltmelerini önerir. Zeki ve becerikli gençlerin kendilerini korumak için Amerika’yı da korumaları gerekir, diye yazar.

Manifesto niteliğindeki kitap birkaç yıl önce bazı Google çalışanlarının Pentagon (ABD Savaş Bakanlığı) ile şirketlerinin işbirliği yapmasını istemeyenlere cevaben yazılmıştır. ABD’nin en büyük şirketlerinin, onları bu noktaya getiren ortamı sağlayan ve savunan oluşuma sırt çevirmeleri bir nevi ihanet içerir, Karp’a göre. Bu hareketle başlayan tarafsızlık, hatta umursamazlık akımı, sonunda Amerika’nın zayıflamasına ve yenilgisine kadar götürebilir. Pentagon’a karşı “biz savaşa karşıyız, askerle iş yapmayız” ilkesi “kendi bindiği dalı kesmeye eşittir” savındadır Teknolojik Cumhuriyet.

Alex Karp 2003 yılında Peter Thiel ile birlikte Palantir adlı bilişim şirketini kurarlar. Thiel, ABD bilgisayar ve yazılım dünyasının en önemli liderlerinden biri, PayPal (ödeme sistemleri) kurucusu ve Facebook yatırımcısı olarak 20 milyar dolarlık kişisel servete sahiptir. Karp ile başlattıkları Palantir’in sırrı: Eldeki tüm verilerin (görsel, yazılımsal, beşeri vb) bir arada değerlendirilmesi, tek ekranda toplanabilmesi ve ona göre karar alınmasıdır.

Palantir adı J.R.R. Tolkien’in Yüzüklerin Efendisi kitaplarında bahsedilen “çevreyi gözlemleyen ve iletişim kurabilen sihirli taşlar” dan kaynaklanır. Afganistan’da görevli ABD askerlerinin en büyük riskleri yollara yerleştirilen İED (Improvised Explosive Device - Doğaçlama Patlayıcı Cihaz) bombaların ölümlere yol açmasıydı. Amerikalıların ellerinde dronlardan kaynaklanan milyonlarca saatlik görüntü vardı fakat bunları derleyip patlayıcıların nerelere kimler tarafından kurulduğunu bulamıyorlardı. Palantir bu keşmekeşin içinden yeni algoritmalar sayesinde bağlantıları bularak çıkmasını bildi ve IED kaynaklı ölümler azaldı.

Pentagon için yapılan bu çalışmanın bulguları sivil yaşama da uyarlandı ve Palantir ürünleri kısa sürede sağlık, finans, üretim ve tedarik zinciri alanlarında güçlü talep görmeye başladı. Büyüme hızı yılda % 50’ye ulaştı, piyasa değeri 500 milyar dolara yaklaştı ve Amerika’nın en değerli şirketleri arasına girdi.

Alex Karp kendini yarı-Yahudi, yarı-siyahi olarak tanımlar (babası Yahudi, annesi zenciydi). İsrail’e fevkalade bağlıdır, hatta Ocak 2024’de Palantir’in ilk uluslararası yönetim kurulu toplantısını TelAviv’de düzenleyerek 7 Ekim katliamı karşısında ülke ile dayanışma sergilemiştir. Peter Thiel ve sektörün diğer önde gelen liderleri Netanyahu ile sık sık bir araya gelerek İsrail’in yüksek teknoloji alanlarında ilerlemelerine destek olurlar.

Tüm başarılar Palantir’i şiddetle eleştirenleri caydırmaz, aksine kamçılar. En büyük şikayetleri Karp’ı “yarı tanrı” olarak görüp tüm vatandaşları gözlemlediği ve mahremiyetlerine tecavüz ettiği iddiasıdır. Karp’ın yanıtı: “Biz seçimle işbaşına gelmiş hükümetlerin isteklerine uyuyoruz” şeklindedir. Hatta İngiltere’de başlamakta olan “herkese kimlik numarası” projesine, toplumun çoğunluğunun karşı olduğunu düşünerek, teklif vermekten bile vazgeçtiler.

Bu kadar hızlı büyüyen ve değerlenen Palantir’e karşı sağdan soldan gelen eleştiriler anlayışla karşılanabilir fakat nefrete yaklaşan tepkilerin savunma güçlerini ve verilerini akıllıca kullanmak isteyen şirketleri durdurmaya yetmediği de gerçek. 

Ralf ARDITTI

IYT dip not :

İfade edilen görüşler İYT web portalının editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Yazarların düşünceleri sadece kendilerini bağlar.

Bir önceki yazımı okudunuz mu?

İran Savaşta Yenilmeseydi Gazze Planı Tutar mıydı?

Bağış/Donation/תרומה

Yazarın tüm yazıları için tıklayın