Kayıp Ağaçlar Adası / ELİF ŞAFAK

Nelly BAROKAS

Elif Şafak 2021 yılında İngilizce olarak yayınlanan ve Türkçeye “Kayıp Ağaçlar Adası” adıyla kazandırılan kitabına şu sözlerle başlıyor: “Dünyanın her yerindeki kökünden koparılmış, yeniden köklenmiş, köksüz göçmen ve sürgünlere ve anılarımıza kök salmış, geride bıraktığımız ağaçlara…”

Yazar Elif Şafak bu kitabıyla okurunu bu kez Kıbrıs’ın kederli tarihi, eşsiz doğası, enfes mutfağı, bir Akdeniz adasının insanı ile buluşturuyor. Altın kumsallar, turkuaz sular, berrak gökyüzü ve çatışmalar diyarı olan Kıbrıs’a götürüyor. Günümüz Londra’sında yaşayan on altı yaşındaki Ada Kazancakis’in ailesine ve geçmişine dair pek çok sorusu vardır. Okulda verilen bir tarih ödevi onu 1970’lere, hiç bilmediği bir dünyaya sürükler… Dünyanın tel örgülerle bölünmüş tek başkenti Lefkoşa’ya…

Türk kızı Defne ile Rum genci Kostas arasındaki tutkulu aşkın ve tüm gelişmelerin tanığı olan bilge bir incir ağacı, romanın en önemli karakterlerinden biridir. 1974’te Kostas adında bir Rum delikanlı ve Defne adında bir Türk kızı geceleri gizlice buluşarak yasak bir aşk yaşamaktadır. Dedikoducu komşularının meraklı gözlerinden kaçmak için Kostas ve Defne, bir tavernaya sığınırlar. Mutlu İncir tavernası… Tavernanın içinde, sarımsak salkımları, acı biberler ve sarmaşıkların gizlediği yerde, Kostas ve Defne birbirlerine duydukları yasak aşkla büyürler. Tavernanın içindeki bir incir ağacı savaş başladığında, başkent küle dönüştüğünde ve gençler ülkeyi terk ettiğinde bile orada kalır. Ve kitap boyunca tanıklık eder.

Kıbrıs 1974 yılında ikiye bölünür. Defne ile Kostas’ın yolları ayrılır. Kostas hayatını kurtarmak umuduyla İngiltere’ye gönderilir, Defne vatanı yanarken geride kalır.

Lefkoşa'da ötekileştirilen âşıkların gizlice buluştukları Mutlu İncir tavernasının sahipleri Yusuf ve Yorgos, eşcinsel ilişkileri yüzünden öldürülüp kuyuya atılıyor. O dönemde farklı etnik grupları, dinleri ve iki erkeği bir araya getiren aşk, savaş kadar tehlikelidir halen...

Yıllar sonra, Kostas eski aşkını aramak için Kıbrıs’a döner. Küçük adalarının zor durumundan kaçan Kostas ve Defne yeniden buluşur, Londra’ya göç ederler. Ancak çok önemli bir şeyi almadan gitmezler; Mutlu İncir tavernasındaki incir ağacının bir çeliğini alıp gizlice yanlarında götürürler. Kıbrıs’tan Londra’ya gizlice kaçırılan, Kostas ile Defne’nin evinin bahçesinde bir çelikten büyüyen bu küçük incir ağacı onların yaşadığı her şeye tanık olmaya devam eder.

Kostas ile Defne kızları Ada’ya geçmişlerine dair hiçbir şey anlatmazlar. Bu gizlilik, Ada’nın merakını daha da ateşler. Kitap zamanda bir ileri bir geri giderek bize hem Defne ve Kostas’ın hem de kızları Ada’nın hikâyesini anlatıyor.

Londra’da doğmuş ve kitabın başında ebeveyninin sırları ve ortak travmaları hakkında henüz hiçbir şey bilmeyen ergen kızları Ada, kökeni, aile geçmişi ve Akdeniz ortasındaki Kıbrıs’a ilişkin geleneklerin bilincine vardığında rahatlar.

Kitabın son bölümünde, Kostas'ın Lefkoşa'dan Londra'ya getirdiği ve tutkuyla bakıp sevdiği incir ağacının ve ölen karısı Defne’nin sesleri birbirine geçiyor. İncir ağacının ve ismiyle defne ağacını hatırlatan Defne karakterinin aynı kökte buluşması açıkçası okuru biraz şaşırtıyor.

Romanda Elif Şafak’ın bir ağacı konuşturması, bir papağanı anlatımı, bir arının bakış açısından bir olayı aktarması, çiçek ve böcekleri tasviri oldukça etkileyici. Büyüklü küçüklü yarasaların kitlesel ölümleri, lokantalara satılmak üzere ötücü kuşlara tuzak kurulup avlanması gibi bitki ve hayvanlara dair biyolojik bilgiler içeren bölümler de büyük ustalıkla kaleme alınmış.

“Kayıp Ağaçlar Adası”, göçmenlerin eski hayatlarından kopması ve bunun yarattığı travmanın çocukları (ikinci nesli) nasıl etkilediği konusuna çok güzel değiniyor.

Özgün adı: The Island of Missing Trees

İngilizceden çeviren: Omca A.Korugan

Yayınevi: Doğan Kitap

Yayın tarihi: Temmuz 2023

Sayfa sayısı:399

***