Henryk Ross

Sayfamız bugün çektiği fotoğraflar ile tarihin karanlık günlerine tanıklık eden Henryk Ross’u ağırlıyor.

1909 yılında Polonya’nın Lodz kentinde dünyaya geldiğinde yaşadığı mahalle onun gibi bir sürü Yahudi çocuk doluydu. Hayat sıradan günler, tekdüze ama güvenle ilerliyordu. O günlerin aslında güzel günler olduğunu bilmeden… meraklı, gözlemi kuvvetli, sabırlı bir gençti. Bu özellikleri ile 1930’larda Varşova’da gazetecilik yapıyordu. Makinesi hep yanındaydı.

1939 yılı hepimizin bildiği gibi bir ırkın tarihini sonsuza dek değiştirdi. İkinci Dünya Savaşı başladıktan kısa bir süre sonra doğduğu Lodz kentindeki gettoya sürüldü. 1940'tan itibaren Yahudi Konseyi için İstatistik Departmanı tarafından işe alındı. Kimlikler için fotoğraflar çekiyordu. Ve aynı zamanda SS ler için “miş gibi” fotoğraflar… tamamen gerçek dışı, salt propaganda için kullanılmak üzere Yahudiler mutluyMUŞ, çalışma şartları iyiyMiŞ, açlık yokMUŞ, çocuklar eğleniyorMUŞ gibi fotoğraflar çekmesi gerekiyordu ve hayatta kalmak için çekiyordu da.

Ama kazın ayağı öyle değildi… açlık, hastalık, şiddet, ağır aşağılama, korku ve dehşet Lodz gettosundaki Yahudi yaşamının günlük rutinleri olmuştu. Vesikalık fotoğraflardan arttırdığı her negatif ile kendisine büyük gelen bir paltonun içine gizlediği fotoğraf makinesi ile - doğru ve en etkili fotoğrafı sadece deklanşöre her defasında sadece 1 kere basarak - çekmeyi başardı. Hem de gettonun tamamen boşaltıldığı 1944 yılına kadar. Saklanarak, bekleyerek, gördüklerini bizim de öğrenmemizi sağladı. Negatiflerini gettonun boşaltılıp “temizlik” yapıldığı 1945 yılının hemen başında daha sonra bulunması umuduyla bir hayvan mezbahasının altına gömdü. Savaş bitip sağ kalınca gömdüğü negatiflerini almaya gitti. İklimin elverişsizliği ile neredeyse yarısı kullanılmaz hale gelmiş olmasına rağmen sağlam kalanları tab etti.

Ve tüm dünya 1961 yılında Adolf Eichmann’ın davasına kilitlenmişken görgü tanıklarının ifadelerini desteklemek için büyütülmüş fotoğrafları ile oradaydı. Her fotoğrafın dehşet dolu gerçek hikayesi ile sözlü tanıklığı görselleri ile destekledi. Tarihçiler o güne kadar bilmedikleri bir çok detay dehşeti o gün o fotoğraflar ile öğrendi. Mesela 1944’ün hemen başında toplanan 10 yaşından küçük çocukların akıbetlerini…

1991 yılında öldüğünde çekip kurtarabildiği 3000’den fazla fotoğraf başta Yad Vashem olmak üzere dünyanın bir çok kentindeki Yahudi Soykırımını anlatan müzelerde sergilenmeye devam ediyor.

Geçtiğimiz yıl, Boston Güzel Sanatlar Müzesi Ross’un 48 fotoğrafını gümüş plakalara basıp sergilemeye başladı.

Yazarın tüm yazıları için tıklayınız