Yaşamın birçok evresinde olduğu gibi, her şey beklenmedik bir telefonla başladı: Ağustos 2015 – hattın diğer yanında, İzmir ve Ege Yahudileri hakkındaki araştırmaları ve kitaplarıyla bildiğim, ancak şahsen tanımadığım tarihçi Dr. Siren Bora vardı. Efendim, yıllar önce Girit Yahudileri hakkında yayımlamış olduğum bir makale hakkında bilgi almak istiyordu... Kendisine ne derecede yardımcı olabildiğimi bilmiyordum – ancak vedalaşmadan şu soruyu sormadan da edemedim: “Ege’deki Yahudi geçmişinin 2500 yılı bulduğu hakkında bir kitap yazmaya ne dersiniz?!”
Bu sorum, Siren Hanım’ı bir hayli heyecanlandırmış olmalıydı ki, hemen “keşke...” gibilerinden bir yorumda bulundu. Ancak –bilenler, bilir– Türkiye’de popüler olmayan konularda ciltler dolusu eser verebilirsiniz, ne var ki onları değerlendirecek yayınevi bulabilmek bir yana, karnınızı bunlarla kesinlikle doyuramazsınız...
Bunu bildiğim için, Siren Hanım’a –biraz da blöf gibi hissettiğim– şu açıklamada bulundum: “Eğer bu konuda, akademik olmakla birlikte kolayca okunabilecek bir kitap kotarabilirseniz, editörlüğünü yaparım, size bir yayınevi bulurum, sponsor da, basın tanıtımını dahi üstlenirim...” Ve korktuğum (!) oldu, Siren Bora bu teklifimi kabul etti. Belirli bir tutar karşısında, yayınevi de hazır ise, bir buçuk yıl içinde böyle bir kitabı yazabilecekti. Telefonda bir ön anlaşmaya vardık, ben de yola koyuldum...
Gözlem Yayınları’nın yöneticisi, değerli dostum Gila Erbeş –sponsor karşılığında– teklifimi sımsıcak karşıladı. TMT Başkanı İshak İbrahimzade kardeşim bize her çeşit manevi desteği vaadetti. İş sponsor bulmaya kalmıştı! O konuda da beklentilerim beni yanıltmayacaktı. Yakından tanıdığım, birlikte çalıştığımız ve bu tür girişimlere açık İzmirli kökenli bir aile, önerimi geri çevirmedi ve gerek yazar kaşesi, gerekse baskı masraflarını karşılayacak cömert bir maddi destekte bulunmayı kabul etti. Bunun üzerine, sevgili Başkan’ımızın odasında tüm tarafların bulunduğu bir koordinasyon toplantısı yaptık, 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi yetkililerini de yanımıza alarak, ve düğmeye bastık – kitap, bir buçuk yıl içinde hazır olacaktı!
Dr. Bora bizi düş kırıklığına uğratmadı, literatür çalışmasından başlayarak kitabın çerçevesini çizdi ve bunun üzerinde mutabakata varmamızı takiben değerli fotoğraf sanatçısı Selim Bonfil’i de yanına alarak, Ege’deki tarihi yerleri gezmeye koyuldu. Sonuçta, adeta bir roman gibi okunabilecek türde bir çalışma çıktı! Konu edilen mekânlar Bergama’dan başlayarak, Sardis üzerinden Efes, Priene, Milet gibi birçok yerleşim alanlarından geçerek Andriake ve Phaselis gibi güney kentlerine kadar uzandı. Her birinde rastlanan ve fotoğraflar ile belgelenen gerçek şuydu: Anadolu Yahudileri, 2500 yılı aşkın bir süredir bu topraklara yaşamaktaydı!
İşte, basında ilgi gören ve ntv televizyonunda Prof. Hasan Bülent Kahraman’ın programına da konuk olan “Anadolu Yahudileri – Ege’de Yahudi İzleri” kitabı, böylece bir çeşit ezberi bozdu ve tam anlamıyla “tarih yazdı” – o güne dek alışılagelmiş “500 yıllık misafir” kavramının gerçek dışı olduğunu kanıtladı. Yahudiler, Malazgirt’ten 1500 yıl önce bu topraklardaydı ve bu gerçek, sadece Ege’de değil, Güneydoğu ve İç Anadolu’da da kanıtlanabiliyordu...
Dr. Siren Bora ile benzer araştırmalarda bulunan değerli dostumuz Rav Mendy Chitrik de geçtiğimiz bahar aylarında Anadolu’nun birçok yöresini dolaşarak Eskişehir, Kapadokya, Antalya, Tarsus ve Antakya gibi yerlerde de 2000-2500 yılı bulan Yahudi izlerinin peşine düştü. Bu çok ilginç gezi hakkındaki taze bilgileri, bizzat kendisi 24 Eylül Perşembe akşamı saat 21’de IYT’nin facebook sayfasında gerçekleşecek zoom programında sevgili arkadaşımız Nelly Barokas ile paylaşacak. Önerimiz, tüm okurlarımızın bu programı izlemeleri ve umudumuz, bu gezinin de çok geçmeden kaleme alınacak bir kitabın sayfalarında yankılanmasıdır.