“Eşit vatandaş” Azerbaycan Yahudileri niye Aliya yapıyor?…

Bu hafta İsrael’deki Azerbaycan Yahudilerinin düzenledikleri ve İYT olarak davetli olduğumuz müzikal bir etkinlikte bulunduk. Duyuru panosunda yer alan yazıları okumak bile eğlenceliydi:

“ QÜRBeTDAN VaTaN SeDALARI” konsert layihası” (Layiha Türkçe/Osmanlı lisanında mahkemeye sunulan dilekçeye denir.)

Konser öncesi, “Merkaz Yotsei Azarbeycan” (AZİZ) kuruluşunun Başkan Yardımcısı Yegana Salman Hanım ile yaptığımız kısa görüşmede, Türkçe lisanında yarım yamalak anlaşabildiysek de, konuşmayı İbranice olarak sürdürmeyi tercih ettik.

Tespitim; salondaki Azerbaycan göçmeni Yahudilerin Azeri Türkçesini bilmelerine rağmen ana lisanlarının Rusça olduğu, yaşça oldukça daha genç misafir sanatçıların ise Azeri Türkçesini konuştukları idi.

Azerbaycan’daki Yahudiler, Cuhura ve Aşkenaz kollarından geliyor. Aşkenazlar Bakü’de, Dağ Kafkasya Yahudileri anlamına gelen Cuhuralar ise genelde ülkenin kuzeyinde Oğuz ve Guba ilçeleri ile kısmen başkentte yaşıyorlar. Aşkenaz ve Cuhuraların dilleri de ayrı. İsimleri, kültürleri ve âdetlerinde de bazı farklılıklar var. Azerbaycan’daki Yahudi nüfusunu hesaplamak oldukça zor… Ancak bağımsızlık döneminde buradaki pek çok Yahudi İsrael’e göç ettiğinden, şimdiki sayıları 15 bin civarında. Sorduğumda İsrael’deki sayılarının 70 bin olduğu söylendi.

Azerbaycan’da Yahudilerin çok sayıda sivil toplum kuruluşları, dört gazeteleri, 500 öğrencilik ortaokul ve liseleri, iki dinî eğitim kurumu, - bu arada Chabad’ın ofislerinin çok etkin olduğunu da belirtelim - ve 10’a yakın sinagogları bulunuyor.

Azerbaycan’da antisemitizm yok gibi, Yahudiler her göreve gelebiliyorlar, birkaç milletvekilleri var, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’e çok yakınlar, devlet yetkilileri ile uyum içinde çalışıyorlar.

Aliyev’in Şimon Peres ve Netanyahu ile fotoğrafları bulunduğumuz salondaki bütün afişleri süslüyor, bundan büyük gurur duyuyorlar.

Konser sırasındaki coşkuyu gördüm, vatan bildikleri Azerbaycan’ın sorunlarını kendi sorunları olarak görüyor, şarkılarında, hazırladıkları belgesel filimde, konuşmalarında Azerbaycan’a karşı besledikleri vatanperver tutumlarını hep dışa vuruyorlar.

Diğer yandan, İsrael ve Azerbaycan için ortak ticaret ve yatırım projeleri de büyük önem arz ediyor ve bu işbirliğinde Azerbaycanlı Yahudilerin de katkıları önemli yer tutuyor. İki ülke arasındaki turizm de her geçen yıl gelişiyor. Azeri ve Kafkasya dağlarına tatil için giden İsraelli’lerin sayısı yıldan yıla artıyor.

İki ülke arasında yükseköğretim alanında da ortak çalışmalar yapılıyor. Bakü Devlet Üniversitesi’nde İbranice bölümü açıldı ve çok sayıda Azeri öğrenci İsrael’in teknik üniversitelerinde eğitim görüyor.

Tabi ki, Azerbaycan’ın komşusu olan ve İsrael’i haritadan silmeyi görev edinmiş İran’ın bu yakınlaşmadan oldukça rahatsız olduğunu belirtmeye bile gerek yok.

Etkinliğin başında Azerbaycan’ın “Milli Qehremanı A.Aqarunov’un aziz xatiresine” (Milli Kahramanı A.Agarunov’un aziz hatırasına) saygı duruşunda bulunuldu.

Albert Agarunov kimdir? Albert Agarunov, Bakü’nün Emircan kasabasında Yahudi asıllı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1987’de Gürcistan’da tank komutanı olarak askeri vazifesini yerine getirirken Karabağ Savaşı başlar başlamaz cepheye gönüllü olarak yazıldı.

Tank komutanı olarak tayin edilen Albert Agarunov, Şuşa’da görev aldı. 8 Mayıs 1992’de kenti ele geçirmeye çalışan Ermeni tanklarını etkisiz hale getirdi. Agarunov, Şuşa’yı Ermenilere karşı savunan son Azerbaycanlılardan biri oldu ve aynı gün bir Ermeni keskin nişancısı tarafından vurularak yaşamını yitirdi. (Azerilere göre şehit düştü.)

Azerbaycan’ın milli kahramanı Albert Agarunov için Bakü’de anıt heykel dikildi.

Sonuç; Yahudiler Azerbaycan’da misafir gibi yaşamadılar, yabancı olarak görülmediler. Yine de merakımı yenemedim, Azerilerle yıllardır barış ve huzur içinde yaşayan Yahudi nüfusun büyük bir bölümü niye İsrael’e aliya yaptı? Siyonist duygularla mı? Kendileri ile bir daha bir araya geldiğimde kesinlikle soracağım.

Kaynak: https://insamer.com/tr/azerbaycanda-israil algısı ve etkisi-713.html

https://qha.com.tr/haberler/karabag-kahramanı-albert agarunov-un bakude heykeli dikildi