Bundan bir yıl kadar önce, 90. yaşını kutlayan Avusturyalı gazeteci/yazar/aktivist Karl Pfeifer’i bu köşemde tanıtmış, özellikle Avrupa’daki neo-antisemitizme karşı sürdürdüğü eğitim faaliyetlerinden söz etmiştim. Bugün ise, gene yakından tanıdığım ve en az Pfeifer kadar takdir ettiğim, Holokost konusunda önemli araştırmaları bulunan diğer bir aktivist yazara burada kısaca yer vererek, yeni çıkmış/çıkacak çalışmalarına kısaca değinmek istiyorum.
1955 Hamburg doğumlu Corry Guttstadt, Türk okurlarına aslında yabancı değildir... Türkoloji ve tarih konularındaki üniversite eğitiminin ardından, Türkiye, Yahudiler ve Holokost adıyla 2012’de Türkçeye de kazandırılmış olan kapsamlı doktora tezini 2008 yılında kitaplaştırıp Avrupa ve ABD’nin konu ile ilgili entelektüel çevrelerinde büyük yankı uyandırmıştı. Nazi yönetiminin bilimsel/titiz(!) bir kararlılıkla sürdüdüğü Yahudi soykırımına koşut olarak, o dönemin Türkiye’sinde izlenen milliyetçi ideolojinin ülkenin azınlıklarına bakışından kaynaklanan tutumunu öne çıkaran Guttstadt, özellikle Alman işgali altındaki Avrupa ülkelerinde yaşamakta olan Yahudi T.C. vatandaşlarının acılı kaderlerine değinmesini görev edinmiş anlaşılan... İşte, bir yandan o karanlık günlerde Türkiye’nin izlediği resmî politikanın, “kendi” Yahudilerini vatandaşlıktan çıkartarak ortada bıraktıklarını savlıyor, diğer yandan ise Avrupa’daki bazı Türk diplomatlarının kayda geçmiş girişimleri sayesinde çok sayıda Yahudinin soykırımdan kurtulabilmesinin “münferit” olaylar olduğuna işaret ederek, bu korumacı-kurtarmacı tutumun aslında “istisnai” sayılabileceğini belirtiyor...
Kitabın yazılışı sırasında İstanbul’a gelen Corry Guttstadt, ailemin 1940’lı yıllardaki durumu hakkında bilgi almak üzere benimle de temas kurmuştu ve bu vesile ile araştırmasının konusuyla oradan ürettiği çıkarımlarını uzun uzun görüştük, tartıştık... Kendisine o yıllarda Türkiye’de halen süregelen “500. Yıl iklimi”ni anımsatarak, “Türk Yahudileri, kitaptaki savlarınızı pek beğenmeyecektir; resmi tarihe değişik bir göz ile bakmaları için uygun vakti yakalamadınız!” gibi yorumlarda bulundum – ancak (benim daha sonra daha yakından tanıyacağım!) Corry kardeşim, bu türdeki uyarıları gülümseyerek kenara itti, bakışlarını ileriye çevirdi, kitabının yayımlanmasının ardından muhakkak Türkçeye de çevrilmesi gerektiğini belirtti. Nitekim, o sıralarda Tarih ve Toplum ile Birikim gibi önemli dergilerde de aynı konular yumağına yer veren makaleleri de yayımlanmaya başlanmıştı.
Türkiye, Yahudiler ve Holokost 2012 yılının başlarında İletişim Yayınları tarafınca Türk okurlarına sunulduğunda büyük ilgi göreceği belliydi – ve Şalom Gazetesi’nin bu önemli kitabı ıskalamaması gerektiğini söylemiş, dahası Holokost konularında uzman bilinen bir dostumuza, yazarıyla bir söyleşi yapmasını önermiştim... Ne var ki, ondan daha iki yıl önce Holocaust and Genocide Studies dergisinde Prof. R.Gingeras’ın bu kitap hakkındaki olumlu değerlendirmeyi birçok kişi ile paylaşmış olan bu kardeşimiz, söyleşi yapmaya yanaşmadı! Dahası, duyduğum kadarıyla, Şalom Gazetesi de Corry Guttstadt hakkında o dönemde bir haber dahi yapmaya yanaşmadı! Öte yandan, aynı yılın Kasım ayında yürekli birkaç kardeşim ile birlikte bu “tartışmalı” (!) yazarı bir derneğimizde konferans vermek için davet ettik. Dostumuzun bu etkinliğe de ısrarla karşı çıkmasına rağmen, kitaptaki konularla yazarın çıkarımları büyük ilgi gördü – kaldı ki, ondan çok geçmeden Corry Guttstadt’a Şalom’un sayfalarında bile yer verilmeye başlandı...
Görüldüğü gibi, yıllar geçtikçe bakış açıları gelişiyor, tutumlar daha akılcı yönlere doğru değişiyor. Bu kez Corry Guttstadt’ın önemli katkılarıyla Fransa’da yayımlanmış bir kitap, daha mürekkebi kurumadan 26 Haziran tarihli Şalom Gazetesi’nde tanıtıldı – nedense yazarlarının ve dolayısıyla kendisinin de adı zikredilmeden!
( Mémorial des Judéo-Espagnols Déporté de France kitabının kapağı)
Holokost döneminde ölüm kamplarına sürülmüş ve orada yaşamlarını yitirmiş Fransız Sefaradlarının anısını yaşatan “Muestros Dezaparesidos” Platformu’nun yayımladığı Mémorial des Judéo-Espagnols Déporté de France başlıklı 720 sayfalık bu dev yapıtın ilk bölümü, Osmanlı İmparatorluğu ile genç Türkiye Cumhuriyeti’nden Fransa’ya göç etmiş olan Sefaradların yerleşimleriyle oradaki yaşamlarının aydınlık ve karanlık yanlarını irdeliyor; ardından İkinci Dünya Savaşı sırasındaki “tarafsız” ülkelerin siyasi tutumlarını ve son olarak III.Reich ile işbirlikçisi Vichy Hükümetine karşı gönüllü olarak direniş gösteren Sefarad bireylere yer veriyor. Kitabın ikinci bölümünde ise, ölüm kamplarına sürülen 5300 Fransız Sefaradının isimleri ve onların arasından yüze yakın kişinin hayat hikâyeleri bulunuyor.
Bu kitabın “Tarafsız Ülkeler” konusunu kapsayan üç makalesi ve ayrıca “Résistances” makalesiyle ikinci bölümün tüm dokümentasyon çalışmaları Corry Guttstadt’ın kaleminden gelmedir – bunu bilen, bilmeyenlere aktarmış olsun!
(Şalom Gazetesi adına 2003 yılında katıldığımız, Auschwitz kurtulanlarından Fransa eski Sağlık Bakanı Simone Veil ile Sorbonne Üniversitesi Prof. H.-V.Sephiha’nın açılışını yaptığı, bu kampta yaşamlarını yitirmiş olan Sefaradların anı plaketi.)
Guttstadt’ın son çalışmaları bununla bitmiyor... Die Türkei, die Juden und der Holocaust kitabının ilk yayımlandığı Assozation Yayınevi, 2019/2020 programına yazarın Zwischen Aufbruch und Verfolgung (“Çıkış ve Zulüm arasında”) başlıklı yeni kitabını almış. Bu ilginç araştırmasında, bazı Avrupa ülkelerinde görülen ilk Türk göçmenlerinin Yahudiler olduğunu savlayan Guttstadt, iki dünya savaşı arasında Berlin, Paris, Brüksel ve Milano gibi kentlerde yaşamlarını sürdüren, sayıları 25.000 dolayında bulunan Türkiye asıllı Yahudilerin öykülerini anlatıyor. Büyük umutlarla “yeni dünyalara” göç etmiş olan bu insanların oralarda umduklarını, ancak Nazi karabasanı sonucu bulduklarını okumak, pek açıcı olmayacaktır kuşkusuz...
...ancak ona rağmen, Corry Guttstadt’ın bu kitabını – ve, çok geçmeden, Türkçe çevirisini de – bekliyor, bu vesile ile onu belki İsrail’deki bir derneğimize de konuk edebilir miyiz diye sormak istiyorum.
*****
İlgi duyanlar için link’ler:
https://www.assoziation-a.de/buch/Guttstadt_Tuerkische_Juden