Yüzümü kızartmak pahasına dahi olsa söyleyeceğim: Bundan yaklaşık 10 sene önce taşındığım Av. Süreyya Ağaoğlu Sokağı’nın isminin kime ait olduğundan bihaberdim. Dahası, Süreyya adını bir erkeğe daha çok yakıştırdığımdan, bu değerli insanın, tarihe altın harflerle geçen devrimci bir kadın olduğunu bile bilmiyordum. Bu haftaki köşemde yer verdiğim bu alıntı (yazarını inanın bilmiyorum), yaşadığım sokağa adını veren bu değerli insanı yakından tanımamı sağladı. Öyle gurur duydum ki, sizlerle de paylaşmak istedim.
Ülkemizde avukatlık mesleğini seçen ve yapan ilk kadın avukat Süreyya Ağaoğlu, 1924-25 ders yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra, Ankara’ya ailesinin yanına döner. Bir arkadaşıyla birlikte Adalet Bakanlığında staja başlar. İlk günlerin heyecanı geçince, bir sorunla karşılaşırlar: öğle yemeği işini nasıl çözeceklerdir? Evlerine gidemezler, evleri bakanlığa çok uzaktır. Lokantaya da gidemezler. Çünkü o zamanlar Ankara’da yemek yenebilecek tek lokanta, İstanbul Lokantasıdır, ama sadece milletvekillerinin yemek yediği bu lokantada, kadınların yemek yediği görülmüş şey değildir.
Türkiye’nin, bu ilk kadın stajyer avukatları, öğle yemeklerini bir süre için peynir ekmekle geçiştirirler. Ama sonunda dayanamazlar. Zamanın Basın-Yayın Genel Müdürü olan babası Ahmet Ağaoğlu’na giden Süreyya, öğle yemeklerini İstanbul Lokantasında yiyebilmek için izin ister. Ahmet Ağaoğlu, bunda bir sakınca görmez, onaylar.
İki arkadaş, ertesi gün öğleyin lokantaya gider, küçük bir bölümüne geçip karınlarını doyurur. Ahmet Ağaoğlu’nu ve kızını tanıdıkları için kimse yüzlerine bir şey söyleyemez, ama arkalarından konuşmalar başlar. Homurdanmalar, şikâyetler yükselir. Şikâyetler aynı gün, zamanın başbakanı Rauf Bey’e de iletilir. Rauf Bey de Ahmet Ağaoğlu’nu arayıp durumu anlatır.
Süreyya, o akşam eve döndüğünde, babasının kendisini beklediğini görür. Ahmet Bey hemen konuya girerek, “Başbakan Rauf Bey, senin ve arkadaşının lokantada yemek yediğinizi ve herkesin bunu konuştuğunu anlattı. Bundan sonra öğle yemeklerine bana gelin,” der. Süreyya çok üzülür, ama yapacağı bir şey yoktur.
Birkaç gün sonra, Atatürk ve eşi Latife Hanım, Ahmet Ağaoğlu’na misafirliğe gelir. Sohbet edilirken, konu açılınca, Süreyya Hanım, olayı bütün açıklığıyla Atatürk’e anlatır. Onun, kendisini anlayacağını, destekleyeceğini düşünmektedir. Oysa onu dinleyen Atatürk, “Babanın da, Rauf Beyin de hakkı var,” demesin mi? Büyük bir hayal kırıklığına Süreyya, ertesi gün bakanlıktaki odasında çalışırken, bir yetkili telaşla içeri girer: “Süreyya hazırlan, Paşa seni yemeğe götürecekmiş!”
Süreyya şaşırır, apar topar kapının önüne çıkar. Yanında bir milletvekili ve yaveriyle arabada oturan Atatürk, onu görünce, “Latife bugün seni öğle yemeğine bekliyor,” der. Süreyya hem şaşkın, hem sevinçlidir. O bindikten sonra hareket eden otomobil İstanbul Lokantasının önünden geçerken, Atatürk, birden şoföre durmasını söyler. Bozüyük milletvekili Salih Bey telaşla yanlarına gelince, Atatürk, herkesin duyabileceği bir sesle, ona, “Bugün Süreyya’yı bize götürüyorum, ama yarın buraya gelecek, yemeğini lokantada yiyecek,” der. Süreyya’nın şaşkınlığı daha da artar.
Ne olup bittiğini, Latife Hanım, yemekte kulağına eğilerek anlatır: “Paşa, dün akşam bu lokanta olayına çok kızdı, ama babanı senin yanında ezmek istemediği için kızgınlığını belli etmedi. Eve gelir gelmez, birkaç milletvekilini arayarak, yarın mutlaka eşleriyle birlikte lokantaya öğle yemeğine gitmelerini söyledi.”
Süreyya Ağaoğlu, ertesi gün, arkadaşıyla İstanbul Lokantasına gittiğinde, birkaç milletvekili eşinin de ilk kez orada olduğunu görür. Kimse onları bakışlarıyla bile rahatsız etmeye yeltenemez. Bu bir ilk olur! Atatürk ve Türkiye’nin ilk kadın avukatı Süreyya Ağaoğlu, kadınların, tıpkı erkekler gibi, bir lokantada yemek yiyebilmesine de öncülük etmiştir.