Bundan 15 yıl kadar önce Şalom Gazetesinde ekonomi sayfasını yönettiğimde gençlerden kurulu çok canlı ve ümitveren bir yazarlar grubu kurmuştuk. Her hafta toplanır, cemaatten hangi işadamı ile söyleşi yapılacağına, hangi konuların işleneceğine, kimlerden bilgi alabileceğimize dair tartışır, uygulamaya geçerdik.
Gruptaki gençlerin çoğunluğu artık yurt dışında yaşıyor: Brüksel, Viyana, Tel Aviv, NewYork. Evlendiler, çocuk çoluğa karıştılar, geleceklerini Türkiye dışında geliştiriyorlar.
Bunlardan biri, Arie Eskenazi Gözlüklü, ile hafta sonu yemekteydik, Londra’nın Doğu Dulwich semtinde. Warwick Üniversitesi, İş İdaresi Okulunda doçent. Şu an için memlekete dönmeyi düşünmüyor. Eşi İsrail’li-İngiliz ve ilk çocuklarını bekliyorlar.
Düşündürdü bu durum. Gençliğimde 25.000 olan nüfus 13.000’lere inmiş. 2025’te kaça düşer? 8 – 10.000’lik Yahudi toplumu uzun vadede yaşayabilir mi? Gençler eş bulabilirler mi? Toplum bütçesini nasıl dengeler? Yaşlılarla kim ilgilenmeye devam eder? Sinagoglar minyan bulurlar mı?
Takriben ayni sayıda Yahudi’yi barındıran başka ülkelere bakalım:
İsviçre – 18.800 – Yahudi nüfus son yıllarda yükselme eğiliminde. 1970’lerde 12.000 civarında iken Kuzey Afrika, Ortadoğu, Fransa, hatta Türkiye’den göç almıştır. Öte yandan simgesel olarak Yahudilere verilen önem göstergesi 1993 – 2002 döneminde Federal Konsey üyesi olan Cenevre’li Ruth Dreifuss’un 1999’da İsviçre Cumhurbaşkanlığına seçilmesiydi. İsviçre’li Yahudilerin aile kurmak için ülke içerisinde kalmalarına gerek yok. Fransa, İtalya ile yakın ilişkiler eş havuzunu genişletiyor. Cemaat yaşar!
İspanya - 11.800 – Yahudi tarihinin en parlak (9 – 13 yy) ve en karanlık (14 – 15 yy) dönemlerinden bazılarına tanık olan İspanya’da Franco’nun ölümünden sonra nüfus artış gösterdi. Sefarad’lar ve Güney Amerika’da dikta rejimlerinden kaçanlar İberik Yarımadasında güvenli liman buldular. Eş havuzu tüm İspanyolca ve İngilizce konuşan toplumlar. Cemaat yaşamaya çalışır!
Türkiye Yahudi toplumu sayı olarak geriliyor ve doğal artış (doğumlar) dışında beslenme kaynakları da kurudu. Bir ara Gürcistan ve Azerbaycan Yahudileri İstanbul’a göç ederlerdi, onlar da azaldı. Her ne kadar resmi sayılarda Türkiye Yahudileri 15.500 rakamını veriyorlarsa da bu sayı oğlum Philip gibi 20 yıldan beri artık ülkede yaşamayanları da içerdiği için kanımca bugün 12 -14.000 daha doğru görünüyor.
Bizler gibi Türkiye’den yetişen, Türkçe yazan ve konuşan, uzun vadeli arkadaşlıkların çoğu hala Türk Yahudileri olan fakat yaşamlarının bir kısmını yurt dışında geçirenler için bu gelişme fevkalade üzücü.
Fakat gerçekçi olmalıyız. Bu gidişle Türkiye Yahudileri 2025’de 10.000’in altına düşerler. Fakat sayıdan da önemli olan umut!
Bugün İtalya’nın en büyük şirketlerinden Telecom Italia’nın başında Amos Genish adlı bir İsrail-Brezilya’li var. Fransa’da her yeni hükümette bakanların beşte biri (ortalama) Yahudi.
Türkiye’mizde buna olanak var mı?
Gelecek için ümitlerin azalması, sayılardan daha güçlü görünüyor.
Not: Sayılar Wikipedia ‘’Jewish population by country’’ ve nüfus etüdleri uzmanı Sergio dellaPergola kaynaklı.