“Kışın en şiddetli zamanında, ben nihayet içimde mağlup edilemez bir yaz olduğunu öğrendim” Albert Camus
Yaşam yolunda hangimiz stres, zorluklar, acılar ve hatta travmalar deneyimlemiyoruz ki? Kayıplar, ekonomik problemler, boşanma, göç, doğal afet, savaş gibi durumların bir çoğu çevresel etkenlere bağlı olarak yani kontrolümüzün dışında gelişiyor. Zorluklarla başa çıkabilmek için dış etkenlere karşı içsel kaynaklarımızı kullanabilirsek eğer, yaşama hem sıkıca tutunup hem de hayatın tadını çıkarmak mümkün olabilir.
Pozitif psikoloji bilimi, diğer psikoloji dallarının aksine ruhsal problemlerin nedenlerini değil, her şeye rağmen ayakta durabilen ve zorluklarla başa çıkabilen insanların bunu nasıl başardıkları ve karakter özellikleri üstünde duruyor. Araştırma sonuçlarına göre; düzenli minnettarlık listesi yapmak, iş ve hobileri akış halinde gerçekleştirebilmek, olaylara karşı bakış açılarını değiştirebilmek, yardımseverlik, sosyal bağ gibi bir çok yol bizleri güçlendiriyor. Martin Seligman’ın geliştirdiği, aralarında dürüstlük, yaratıcılık, liderlik, cesaret gibi yirmi dört güçlü karakter özelliklerinden bir tanesi de mizah yeteneği .
Sanıldığının aksine sadece mutlu ve huzurlu zamanlarda değil hüzünlü zamanlarımızda kullanabiliyoruz mizahı. Örneğin, dünyaca tanınmış İsrailli yazar Etgar Keret bir söyleşisinde mizahı sadece hikayelerinde değil yaşamında da kullandığını belirtiyor: “Mizahı arabalardaki kaza olunca açılarak hayat kurtaran hava yastığına benzetiyorum. Mizaha en çok bir şeyler yolunda gitmeyince ihtiyacımız var. Hüzün ile iyimserlik bir arada olabiliyor. Olaylar tuhaflaşınca, yaşamın üstesinden gelmek zorlaşınca mizah yeteneğim devreye giriyor.”
Yaşam kalitemizi artıran, duygusal halimizi dönüştürebilen mizah bir araştırmaya göre acil servis ve itfaiye gibi işlerde çalışanların stresle başa çıkabilmelerinde yardımcı oluyor.
Dul kadınların ruhsal durumuyla ilgili yapılan uzun süreli bir araştırmada ise olaylara mizahi gözle bakanlarda diğer kişilere oranla depresyon oranının daha düşük olduğu görüldü.
Peki ama, her koşulda gülebilir miyiz, bir başka deyişle mizah kullanacak halimiz kalır mı ? İnanması güç ama evet, toplama kampında bile... Holokost’tan kurtulan nörolog, psikiyatrist ve yazar Viktor Frankl, “İnsanın Anlam Araması” isimli çok bilinen kitabında şöyle ifade ediyor: “toplama kampında mizahın olması insanı çok şaşırtabilir. Ancak mizah, ruhun kendisini koruması için kullandığı bir silahtı, bir kaç dakika ve saniyeler için olsa bile”.
Olaylara bakış açımızı değiştirerek kutunun dışından bakabilirsek mizah kullanmamız kolaylaşabilir. Diğer güçlü karakter özellikleri gibi mizah da öğrenilebilir ve pratik ile geliştirilebilir. Shawn Achor, mizah kullanabilme seviyemizi geliştirmek için her gün nelere güldüğümüzü yazacağımız bir günlük tutmamızı öneriyor. Olayları komik şekilde düşünerek, şeklini değiştirerek beynimizde dönüştürmenin mümkün olduğunu belirtiyor. Ayrıca komik insanları gözlemleyerek öğrenilebildiğini de ifade ediyor. Aslında bir çoğumuz mizah kullanmayı başarabiliyoruz. Farkında olmadan ruhumuzu korumaya alıyoruz böylelikle.
Deneyimlediklerimize mizahi gözle bakabilmek olayları görmemezlikten gelmek ya da duygularımızı bastırmak değil, hayatın zorlayıcı şartlarına rağmen olanı kabullenip gülebilmektir, çünkü Charlie Chaplin’nin dediği gibi: Gerçekten gülebilmek için acını alıp onunla oynayabilmen gerekir.”