Sivan Ya’ari New York merkezli kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Innovation Africa’nın kurucusu ve CEO’sudur. Kuruluşun amacı İsrael’in su ve güneş enerjisi teknolojilerini Afrika köylerine taşımaktır. Bu kuruluşun ve özellikle Sivan’ın inanılmaz öyküsünü okuduğum zaman kendi kendime “bu insansa ben neyim” diye sordum. Kadın sanki Yaradan’ın elçisiydi.
Sivan ilk defa Afrika’nın uçsuz bucaksız savanlarında köylere gittiği zaman gördüğü manzaradan çok etkilenir. Hastane diye kulübeler vardır. Doktor yoktur. Elektrik yoktur. Keza okullarda da elektrik yoktur. İsrael’de yaygın olan güneş enerjisi teknolojisini Afrika’nın köylerine taşımayı düşünür. Ama bir problem vardır. Hadi diyelim ki güneş panellerini getirdiler ve sistemi kurdular, peki bozulan ampulleri kim değiştirecekti? Hangi parayla?
Sivan bir şeyi fark eder. Çok fakirdiler, kimsede para yoktu fakat hepsinin cep telefonu vardı. İyi de, elektrik olmayan yerde bu telefonları nasıl şarj ediyorlardı? Sordu ve öğrendi.
Köyün bütün telefonlarını bir adam topluyor, 8 km. ileride bir başka köye götürüyordu. O köyde eski bir araba vardı. Arabayı çalıştırıyorlar ve bütün telefonları şarj ediyorlardı. Telefon başına 10 sent ödeniyordu. Tamam. Sorun çözülmüştü. Eğer güneş panelleri köye gelirse, hastane ve okul aydınlanacaktı. En önemlisi hastanede bir buzdolabı çalışacak ve aşılar orada bozulmadan saklanabilecek, böylece çocuklar aşı olacak ve hastalıklar çok büyük çapta engellenebilecekti. Bozulan ampulleri değiştirmek için telefonların şarjından kazanılan para kullanılacaktı.
Sivan kolları sıvar ve Innovation Africa’yı kurar. Afrika’nın göbeğinde köylere güneş panellerini taşır. Okullar ve hastaneler aydınlanmaya başlar.
Fakat başka bir problem vardır. Okullar aydınlanmıştı. Fakat öğrenciler okula gelmiyordu. Sivan kısa zamanda bunun sebebini öğrenir. Çocuklar suyun peşindeydiler. Köylerin civarında su kaynakları vardı. Yüzeye çıkabilen birkaç damla su bir bidonu belki bir saatte doldurabiliyordu.
Su temiz değildi. İnsanlar, özellikle çocuklar bu yüzden hastalanıyorlardı. Suyun başında beklediklerinden okula da gidemiyorlardı. Su olmayınca tarım da olmuyordu. İnsanlar açtı.
Oysa toprağın derinlerinde su vardı. Güneş de vardı. Güneş demek enerji demek. Sivan yeniden kolları sıvadı.
Bakın o Afrika köylerinde neler oldu:
Önde bir arazi arabası gidiyordu. Arkadan üzerinde oldukça büyük bir su deposu olan bir kamyon geliyordu. Su deposu plastikten yapılmış 4-5 tonluk yuvarlak bir depoydu. En arkada büyük bir kamyon vardı. Bu bir delgi yapabilen bir sondaj kamyonuydu. Ekip, toprak yolda tozu dumana katarak ilerliyordu. Hava sıcak, çok sıcaktı. Afrika’nın ortasında neredeyse çöl denecek kadar kurak çok zor bir yerdeydiler.
Köy gibi bir yere geldiler. Ortada bir meydan etrafında 30-40 kadar bungalov tipi kulübe bulunan bir yerdi burası. Simsiyah Afrikalı çocuklar yarı çıplak arabaların etrafını sardılar. Büyükler, daha geriden gelenleri izliyordu. Öndeki araçtan beyaz güzel genç bir kadın indi. Gülümsüyordu.
Önce depoyu yere indirdiler. Yuvarlayarak bir küçük yapının yanına getirdiler. Epey uğraşıp depoyu o yapının üzerine çıkarttılar.
Bu arada kamyon yakın bir yere park edip çalışmalara başlamıştı. Hazır olduklarında toprağı delmeye başladılar. Bir artezyen kuyusu açmaya çalışıyorlardı. Çok beklemeleri gerekmedi. Suyu buldular. Yanlarında getirdikleri pompayı taktılar. Sonra güneş panelleri monte edildi. Tesisatlar yapıldı ve çalıştırıldı. Musluktan gürül gürül temiz su akıyordu. Bütün köy özellikle çocuklar çıldırdılar. Dansa başladılar. O muhteşem Afrika danslarına.
Sonra ne oldu biliyor musunuz? Çocuklar daha az hastalandı. Okullar daha çok eğitim vermeye başladı. İsrael’in meşhur damlama teknolojisi ile tarlalar daha az su ile daha çok ürün vermeye başladı. İnsanların artık daha çok yiyeceği vardı. Üstelik fazlasını satmaya ve diğer ihtiyaçlarını gidermeye başladılar. Sivan Ya’ari’nin elinin dokunduğu yerlerde bir mucize gelişti. O, 7 Afrika ülkesinde 104 köyün temiz suya ve elektriğe kavuşmasını sağlamıştır. 1 milyondan fazla hayatı etkilemiştir.
Sivan İsrael’de doğdu. Fransa’da büyüdü. Page Üniversitesinden Finans bölümünden mezun oldu. Daha sonra Colombia Üniversitesinde Enerji Yönetimi konusunda yüksek lisans yaptı. Daha 20 yaşındayken yenilenebilir enerji konusunda Afrika’da bir fırsat olduğunu tespit etti. 20 yılı aşkın bir süredir Afrika’da çalışmakta. Afrika ile ilgili olarak geniş bilgi, deneyim, anlayış ve sevgiye sahiptir. Forbes İsrael onu, en etkili 50 kadından birisi seçmiştir. Kendisi İsrael’de tanınmış bir iş kadınıdır ve çok sayıda işletmeye sahiptir. Ülke çapında 140 kadını istihdam etmektedir.
Ne kadar anlatsam boş. Bunu mutlaka izlemelisiniz. 1-2 dakika sürüyor.
İlginizi daha çok çekerse İnternetten Innovatıon Africa’yı araştırın. Bakın neler bulacaksınız.
Sivan Yaari’nin Tel Aviv üniversitesindeki konuşması:
Sonra belki benim sorduğum gibi kendinize sorarsınız; “bu kadın insansa ben neyim, neye yararım?”
Birileri “Jerusalem İsrael’in başkenti değildir” diye tepinirken İsraeloğulları dünyayı daha yaşanır bir hale getirmeye çalışıyorlar. Bir gün İnsanlık bunu anlayacak ve minneti ifade edecektir ümidiyle…
Aaron Baruch (Ankaralı)