Mikve İSRAEL Okulu

Günümüzde bir çok aile, Bar Mitzva ve Bat Mitzva törenlerinin zamanı geldiğinde Mikve İsrael Okulu’nun turlarına ailece katılırlar. Çünkü ülkenin kurucularından biri olan, İsrael Devleti’nin ilk Başbakanı David Ben Gurion, Mikve İsrael Okulu’nu şöyle tanımlamıştır:

“Eğer Mikve İsrael kurulmamış olsaydı, İsrael Devleti’nin kurulabilmesi belki de imkansız hale gelirdi.”

Yahudi halkının tarihinde , Mikve İsrael’den daha eski ve etkileyici, çok amaçlı bir okul mevcut değildir. Çünkü nesiller boyunca, sadece bu okuldan mezun olan öğrenciler, bağımsızlık yolunda, önemli kilometre taşlarını oluşturmuşlardı.

Okul 1870 yılında, ülkedeki Yahudi nüfusunu sıklaştırmak amacıyla kuruldu.

Özellikle ziraat öğrencileri, ülkenin tarımcılık açığını kapatabilmek için bu okulda öğrenim görüyorlardı. Bu gençler sayesinde ülke ekilip biçilecek, kıymetli çiftçiler sayesinde şekillenecekti. Böylece İsrael toprakları yaşanabilir bir hale getirilebilecekti.

Bu okulun mezunları arasında, tarım gruplarını oluşturmak üzere para fonları kuran, Kibutz ve Moşav gibi kollektif yaşam alanlarını kuran önemli kişiler vardır.

Mikve İsrael, aynı zamanda, İbranice lisanını günlük hayatta kullanmak üzere önemli çalışmalar yapmış bir okuldur. Okulda sadece İbranice konuşularak, bu konuda önemli bir katkı sağlanmıştır.

Gayrı resmi İsrael Ordusu olan “Hagana”nın bir kolu bu okulda kurulmuş, İngiliz Mandası idaresindeki ülkeye, kaçak olarak giriş ve yerleşimler önemli ölçüde buradan sağlanmıştır. Okulun üniformasının bir parçası olan “Tembel” adlı şapka bu okuldan tüm ülkeye yayılmış, giderek İsrael’de doğan tüm Sabra öğrencilerin kullandıkları şapka olmuştur. Bu şapka İsrael’in sembolüdür.

Turlar çeşitli yaş gruplarına göre oluşturulur. Özellikle Tu Bişvat ve Pesah dönemlerinde sayısız tur tertiplenir. Gruplar için yapılan bu turlar haricinde özel olarak okulu ziyaret etmek isteyenler önceden rezervasyon yaptırmak zorundadır.

Turun başlangıç noktası “Yeruşalayim Kapısı” dır. Bu kapı Yeruşalayim’e giden yolu üzerinde bulunup 19.yüzyılda yapılmıştır. Kapı tarihi eskiliği ile ziyaretçileri hemen etkisi altına alır. Okulun tarihsel önemi ve gücü kendini belli eder. Siyonizmin kurucusu Binyamin Zeev Hertzl ile Alman Kaiser 2. Wilhelm,1898 yılında bu kapının önünde karşılaşıp, tanışmışlar ve konuşmuşlardır.

Bu karşılaşmadan 10 yıl önce giriş bahçesine dikilen Hindistan Banyan ağacı, bugün hala dikildiği yerde yükselmektedir. Hala capcanlı duran ağacın dalları kendi etraflarında uzayıp dönerek yeni ikinci bir gövde oluşturmuşlardır.

Okulun mezunları bu ağacın dallarını kendileriyle özdeşleştirirler. Ülkenin her tarafını kuşattıklarını gururla anlatırlar. Ağacı geçtikten sonra ziyaretçilerin karşısına sinagog çıkar. Burası da önemli ve tarihi bir yapıdır. Sinagog 19.yüzyılın sonunda inşa edilmiştir. Doğu ve batı mimarisinin etkileşimleri bir arada görülmekte, güzelliği hayranlık uyandırmaktadır.

Ziyaretçiler, zamanında bu okulun, ülkeye ne denli katkılar sağladığını görebilmektedir. Önce şarapçılık konusuna bakacak olursak, buradaki üzüm bağlarından elde edilen üzümlerle üretilen şarabın, o dönemlerde çok beğeni topladığı bilinirdi. Ayrıca şarap mahzenlerinin ikinci görevi, Hagana Ordusu mensuplarının silahlarını gizledikleri yer olmasıydı. Bundan ayrıca, Hagana Ordularının yemin törenleri bu mahzenlerde yapılırdı.

Okulun mekanik ve demircilik bölümündeki silahlar, meşhur David Leibovitz’in yöntemleriyle imal edilirdi. David Leibovitz, kendi adını taşıyan “Davidka”ları, yani demirden havan toplarının mucididir.

Okula yapılan turlar, 1928 yılında kurulan Botanik Bahçeleri ile sonlanır. Botanik Bahçesindeki ağaçlar, dünyanın her yerinden getirtilip dikilen ve ekilen ağaç ve bitkilerle doludur. Ağaçların arasında ilerlerken, okula ait farklı stilde binalarla karşılaşılır. Hem ağaçlar ve hem binalar doğu-batı kültürünün sentezidir. Böylece okulun değeri daha da fazla ortaya çıkmaktadır.

Mikve Israel okulunun yöneticileri arasında en önemli kilometre taşlarından biri kuşkusuz İstanbul doğumlu Yosef Niego’dur.

Niego, 1863’te Edirne’de doğdu; babasını çok genç yaşta kaybetti. Hayatındaki en önemli fırsatlarından biri, onu yetiştiren dayısı Edirne Hahambaşısı Rav Rafael Behmoiras’tan İbranice öğrenmesi idi. Fransızca Laik eğitim veren Museviler için kurulmuş Alliance İsraelite Universelle’in ilkokul ve ortaokuluna gitti. Alliance, Fransız Yahudilerinin kurduğu, Balkanlar ve İslam coğrafyasındaki Musevilerin eğitim ve profesyonel gelişimlerine katkıda bulunarak kendilerine yetebilmelerini amaçlayan bir eğitim kurumuydu.

Alliance, faaliyetlerini tüm dünyaca bilinen her Yahudinin birbirinin kefili olduğunu belirten “Kol Yisrael arevim ze laze” mottosu ile sürdüre gelmiştir. 1878 yılında, sadece 15 yaşında, idealist düşünceler ile ailesinden uzak Paris’te bulunan Ecole Normale Israélite Orientale’a (ENIO) gitti. ENIO Alliance okullarına öğretmen yetiştirmek üzere kurulmuş olan zamanının en önemli Musevi eğitim kurumlarından biri idi. Alliance tarafından (günümüz İsrail’inde) kurulan Mikve Israel Ziraat Meslek Okulu’nun müdürlüğünü yapmak için o genç yaşta seçildi. Bu görevi yerine getirebilmesi için ise Fransa’da Montpellier Ziraat Yüksek Okulu’na gönderildi ve 1886 senesinde başarıyla mezun oldu

Joseph Niego Ziraat Mühendisi niteliği olan İlk Yahudi idi. 1886 Müdür yardımcısı olarak başladı, ve yaklaşık 5 sene sonra Genel Müdür oldu. Yaklaşık 14 sene boyunca Mikveh Israel’in Genel Müdürlüğünü yaptı. 1891 yılında kendi gibi Alliance Okullarında öğretmenlik yapan Lea Mitrani ile evlendi.

Lea da onun gibi idealist bir kadın idi, ve tıpkı o da Joseph Niego gibi Alliance’ın okullarında öğretmenlik yapmıştı. Lea, her konuda Joseph Niego’nun en büyük destekçisi idi, ve okulun yönetiminden, insan kaynaklarına kadar dahil her konuda gerekli desteği sağladı. Joseph Niego toplam 18 sene boyunca Mikveh Israel’e hizmet verdi.

Müdürlüğü döneminde, Joseph Niego, Theodor Herzl’ın ricası üzerine, Kudüs’e ziyarete giden Almanya İmparatoru Kaiser II. Wilhelm’e Mikveh Israel’de karşılama töreni düzenlemiştir. Kaiser II. Wilhelm atını durdurup, Theodor Herzl’ın elini sıkmış, ve onun şahsında Siyonizm projesine görünürlük sağlamıştır. Olay Herzl’ın günlüklerinde detaylı bir şekilde anlatılmaktadır.

Joseph Niego ve Lea’nın iki çocuğu henüz çok küçükken hayatlarını kaybederler. 1904’te, çocuklarının verdiği ölümün acısı ve Lea’nın sağlık durumunun kötüye gitmesi ile günümüz İstanbul’una dönmeye karar verirler.

İstanbul’da önemli çalışmalara imza atan Joseph Niego, 1911’de XI. Bölge Büyük Bene Berit Locası’nın Kurucu Başkanı oldu. 1938’de kanuni zorunluluklardan kapanana kadar başkanlığını yaptı. Bu süreç boyunca aynı zamanda, aralıklarla, gerektikçe yerel İstanbul locasının başkanlıklarını yürüttü. Bene Berit’in en büyük icraatlarından biri Joseph Niego önderliğinde kurulan Musevi Lisesidir. Bene Berit Locası’nın 1914 Haziranı’nda toplanan Birinci Genel Kurulunda alınan 17 kararın 13.cüsü, okul ve yatılı okullar kurulmasına ilişkin karardır. Bene Berit üzerinde Joseph Niego’nun etkisi o kadar derin ve büyüktür ki İsrail’deki Türkiyeliler kurdukları Bene Berit locasına “Joseph Niego” adını vermişlerdir. Joseph Niego 1945’te 82 yaşındayken aramızdan ayrıldı

Kaynak 1: Mikve İsrael yazısı Sara Yanarocak’ın İsrail’deki Türkiyeliler Birliği’nin yayın organı Bülten’de yayınlanmıştır.

Kaynak 2: Bu yazıda bulunan Yosef Niego!ya ait bilgiler, Jack Ojalvo’nun verdiği bir konferanstan alınmıştır. Niego’nun eşi Lea, Jack Ojalvo’nun büyük büyükannesidir.