Trump Sonrası - Hemcinsimizi Savunmak ama Akılcılıkla

(Yazarı sesli dinlemek için tıklayınız)

Yıllar önce önemli bir İsrail şirketinin hisselerini satın almaya karar vermiştim. Teva Farmasötik dünyanın en büyük jenerik ilaç firması olarak 27 ülkede 43.000 çalışanı ile dev bir şirket. Başkalarının geliştirdiği ilaçları ayni formülle daha ucuza üretmesine (jenerik) ek olarak kendi araştırmalarının sonucu olan Copaxone ilacını Multiple Sclerosis hastalığına karşı yıllarca büyük başarıyla pazarladı.

Teva hissesine yönelmemin ardında İsrail teknolojisine olan inancım ve ABD’de Yahudi hukukçuların patent dünyasının inceliklerini kavrayarak rekabeti yenme yeteneklerine güvenmem yatıyordu.

Hisse ile ilk ilgilendiğimde fiyatı 45- 50 $ civarındaydı. 32’lerde ‘’yeteri kadar düştü’’ diyerek girdim. 25’e indi, almaya ve ortalama maliyetimi indirmeye devam ettim. En son 14’den bir miktar daha kattım portföyüme. Şu anda ise 9 $ civarında! Tabii parasal kayıplarım bir hayli acı veriyor.

Nerede hata etmiştim? Kendilerine fazlasıyla güvenen yönetimin kibirli bir tavırla 2015 yılında 40 milyar $ ödeyerek satın aldıkları Actavis şirketi boş çıkmıştı. Bugün ise Teva’nın toplam değeri yalnız 10 milyar $. Hissedarlar 50 milyar dolar kaybettiler son 5 yılda.

Tabii bu hemcinslerime sarılmamın hiç tipik olmayan bir örneği. Genelde Yahudilerin iş ve finans dünyasında başarıları tartışılmaz. Fakat salt güvenimi daha geniş bir açıyla araştırmam, değerlendirmem ve kıyaslamam gerekirdi.

Ayni tarzda İsrail’lilerin de Trump ile gönül bağları bir yana eski Başkan’ın kaotik yönetimiyle ABD’yi zayıflattığını, dünyada prestij ve müttefik kaybına yol açtığını görmeleri gerekir. Her ne kadar İsrail için yaptıkları takdir edilse de teşekkürlerle ayrılmasının doğru olacağını öngörmüştüm

(https://www.turkisrael.org.il/single-post/2020/10/27/bye-bye-trump-biden-bizim-i%C3%A7in-daha-i%CC%87yi-olacakhttps://www.turkisrael.org.il/single-post/2020/10/27/bye-bye-trump-biden-bizim-i%C3%A7in-daha-i%CC%87yi-olacak.

Nereden kaynaklanıyordu Trump’ın İsrail hayranlığı?

· Evanjelik Hrıstiyanların ‘’İsa Dönecek’’ Rüyaları – ‘’Siyonist Hıristiyanlar’’ ünvanıyla da tanınan bu kesim seçmen toplamının % 23’ünü oluşturuyor ve % 80’i Trump’a oy verdi. Evanjelikler Yahudilerin ‘’Kutsal Topraklarda’’ egemen olmaları ve güçlenmeleri sonucu İsa’nın yeniden doğacağına inanıyorlar.

· İsrail’in Başlangıcında Eksperlerin ‘’Yaşayamaz’’ Öngörülerine Rağmen Kalıcılığı – Trump burada kendini görüyor, ‘’başaramaz, batar…’’ diyenlere inat devamlılığı ve önemli bir müteahhitlik düzeyine yükselmiş olması.

· New York’lu Yahudi Hukukçuların Trump’a Destekleri – İş yaşamı boyunca birkaç kez iflasla karşılaşmış, davalarla haşır neşir olmuş Trump’a en esaslı desteği Yahudi asıllı avukatlar verdi. Onlar sayesinde İsrail’i daha yakından tanıyan Trump karşılığında büyükelçi ve görüşmeci olarak New York’luları atadı.

· Damadın Yahudiliği – Jared Kushner’in İsrail ve Ortadoğu vizyonu ve temasları Trump’ın politikalarını etkilemiştir.

· Klasik Dışişlerini Ekarte Etmek – U.S. State Department (ABD Dışişleri) genelde Arap taraftarı, statükoyu bozmak istemeyen ve Filistin’lilere acıma ve yardım gayeleriyle yaklaşan bir bakanlıktır. Trump, birçok kuralı altüst ettiği gibi dış ilişkilerde de geleneksel Ortadoğu politikalarını ters yüz etmeyi becermiş, Yeruşalayim ve Golan Tepelerinde İsrail egemenliğini onaylamıştır.

Tüm bu gelişmeler Trump’ın narsisizmini, kendini dünyanın merkezi olarak hayal etmesini ve bazı gerçekleri (örnek: seçimi kaybetmesini) red etmesini görmemize engel olmamalı. Nitekim ortalama Yahudi karakterine eğilirsek, yukarıdaki ögelerin tam aksini gözlemleriz. Belki bu yüzden ABD Yahudilerinin ¾ ünün rakibi Joe Biden’e güvenmelerine şaşırmayalım.

Hemcinslerimize, dindaşlarımıza, vatandaşlarımıza…her zaman bağlılığımız olmuştur. Fakat bu manevi duyguyu körü körüne tatmak kadar, bağı zaman zaman gözden geçirmeye, mantığını gözlemlemeye, hatalar varsa saklanmamasına ihtiyacımız var.

Bundan sonrasında İsrail siyasetinde de taşlar oynayacaktır. Fakat güçlü bir ABD ve çevresine toplayacağı Batı değerlerini paylaşan ülkeler ile İsrail’in temel kuruluş felsefesi arasındaki ortak noktalar geleceğin garantileridir.

Arada yükselen piyasalar sayesinde belki Teva da biraz değerlenir ve hissedarın kayıpları azalır diye umut ediyorum.