“Techmanity” / Yaşlan(ma)mak

Bu haftaki başlığım “Techmanity” * teknoloji ile insanlığın birleşim noktası olarak tanımlanıyor. İnsan yaşamını uzatmak ve ileri yaşlardaki yaşam kalitesini yükseltmek için yüksek teknolojiden faydalanmak anlamına geliyor.

İddialı bir görüşe göre bin yaşına kadar yaşayacak ilk insan halen aramızda yaşıyor. Bu görüşe katılmayıp “biraz ayaklarımızı yere basalım” diyenlerdenseniz, inanın torunlarınızın yüz yaşını geçmeleri ve İsrael’de çok popüler olan “ad mea ve esrim/ yüzyirmi yaşına kadar yaşa” dileğini gerçeğe dönüştürmeleri olasılığı çok yüksek.

İstatistiklere göre insan ömrü her beş senede bir, bir sene artıyor. Ne var ki son bilimsel ve teknolojik gelişmeler bu hızı arttıracak gibi gözüküyor. Ömrü uzatacak faktörler şöyle sıralanıyor:

· DNA ve genetik alandaki araştırma geliştirme çalışmaları,

· AI, (Yapay Zeka) ve Big Data/ (Büyük Veri) alanındaki ilerlemeler ve bu teknolojilerin tıb alanında kullanılmaları,

· Yeni ve sağlıklı besinler

Tarihin akışına uzanırsak günümüz insanı onbin sene evelki hemcinsinden çok farklı. Vücudumuz büyüdü, uzadı, beynimiz dahil pek çok organımız daha iyi çalışıyor. Ömrümüz de çok uzadı: Değişimin tarihi nedenlerinden bazıları şöyle:

· Gıdanın bollaşması ve uzun süre muhafaza edilebilmesi, (tarım ve tarımdaki ilerlemeler, buzdolabı, entomolojideki ilerlemeler), içme suyunun arındırılması, kanalizasyon sistemleri, aşılar, tıb ve teknolojinin ilerlemesi,

· Daha uzun bir ömür ve daha kaliteli bir yaşlılık ne denli arzulansa da beraberinde çözüm arayan sorunlar da getirecek. Yüz yaşını aşacak bir yaşamda 65 yaşında emekli olmak ne dereceye kadar doğru olacak?

Birincisi emeklilik maaşlarının bu kadar uzun bir yaşamı finanse edebilmesi için tüm emeklilik sigortası kapsamının düzeltilmesi gerekecek.

İkincisi 65 yaşında çalışmaya son verip 40 sene üretmeden yaşamak ekonomik açıdan son derece zor. 65 yaş sonrası insanının daha sağlıklı bir hayat süreceğini de hesaba katarsak bu kişilerin ekonomiye katkılarının devamı sağlanmalı.

Ancak bunlardan daha az önemli olmayan üçüncü bir öğe de eli tutan bu insanlara bir yaşam nedeni verilebilmesi. Bu sağlıklı yaşlıların köşelerine çekilmelerinin getireceği ruhsal bunalımlar hem kişisel hem de toplumsal bağlamda sürdürülebilir değiller.

Sağlıklı bir altmışbeşlik hem deneyim olarak, hem duygusal denge, öfke kontrolü bağlamında hem de ikinci bir karyeri başarma arzusunun da vereceği motivasyonla pek çok işverene yarar sağlayacaktır. Ancak bunun uygulamaya geçirilmesi çok çalışma gerektirecek.

Biyoloji uzmanları yaşlanma süreci katmanlarını moleküler seviyede çözmeye başladılar.** Yani bu sürecin önlenmesinin ve hatta tersine çevrilebilmesinin anahtarları yavaş yavaş elimize geçiyor. Ayrıca bugün yaşlılığın beraberinde getirdiği sorunların bir kısmına teknolojik çözümler de mevcut; örneğin işitme aletleri, ortopedik destekler, (bazılarınızın aklına geleni de izninizle yazmayayım!). Biraz daha ileri gidersek otonom otomobiller ve yaşlının güvenini sağlayacak “akıllı evler”.

Sağlıklı bir şekilde sekseninizi buldunuz diyelim. Sakin bir yere, örneğin Alaska, Ozark, (Netflixteki diziyi hatırlayın) veya Golan’da sessiz bir moşava çekileyim diye bir düşünce mi geçti aklınızdan? Hemen çıkartın bunu aklınızdan diyor bu konudaki uzmanlar.

Sizin şimdi “yaşlı dostu” bir şehir/kasabaya, çevrenizde bol insanlara gereksiniminiz var. Dispanser, doktor, süpermarket, berber/kuaför dahil sık sık gittiğiniz yerler elinizin altında olmalı. Toplu ulaşım kolay olmalı. İnzivaya çekilmek yok. Tamam dilediğiniz kadar zoom kullanın ama daha uzun yaşamak istiyorsanız insanlarla yüzyüze temas, geniş bir çevreyle devamlı ilişki, sağlıklı ve uzun bir yaşam için belki kullandığınız ilaçlar kadar veya daha da önemli. Bunlar iyi güzel de daha, daha ne yapabilirim diye soruyorsanız eğer; yoga veya meditasyona başlayın, sağlıklı beslenin, hareket edin, strese girmeyin ve daha çok sevin.

Uzun ve sağlıklı yaşamın çok önemli bir faktörü de ruh sağlığı.

Hani “hissetiğin kadar yaşlısın” diye bir deyim vardır ya. Pek de boş değilmiş. Araştırmalar gösteriyor ki ileri yaşlarda moralinizi ne kadar yüksek tutarsanız, vücudunuzdaki hücreler de o kadar yavaş yaşlanıyor. Yaşlanmamız sadece genetiğimizin değil biraz da nasıl yaşadığımızın bir sonucu. Nedeni bilinmemekle beraber “genç düşünmek” bizi daha yavaş yaşlandırıyor. Hep olumlu düşünmek, hepimizin başına gelebilecek olumsuz olaylarda dahi pozitif bir yaklaşımı elden brakmamak bu konuda ek kazanımlarımızın nedenleri oluyor.

Bugünkü durumda “uzun ve kaliteli yaşam” konularında çalışan bilim insanlarının amacı kadim simyacılar gibi ölümsüzlük iksirini aramaktan çok, insan ömrünü birkaç yıl daha uzatmak ama bunu yaşam kalitesinden ödün vermeden yapmak.

Lehayim! Sağlığınıza!

-------------------------------

*Techmanity: Technology ve Humanity kelimelerinin bileşimi

** Bu konuyu tıbbi bağlamda biraz daha fazla araştırmak isteyenler google amcaya şu kelimeleri sorarak bilgilerini arttırabilir: mTOR, telomere, rapamycin, augmented humans