Roza Robota

Bugün sayfamız bir kadın kahramanı ağırlıyor. Anısı Sidney şehrinde Sam Spitzer tarafından organize edilen etkinliklerde (kızkardeşi ile aynı zamanda Auchwitz kampındaydı). Sam Spitzer 1994 yılından beridir de kâr amacı gütmeyen Roza Robota Vakfı’nın başta New York Eyaleti’nde daha sonra da tüm Birleşik Devletler genelinde öğrenci ve sivil gruplara görsel-işitsel sunumlar sunmaktadır.

Ayrıca Auschwitz Müzesi'ndeki yıkılmış bir krematoryumun bulunduğu yerde Sonderkommando İsyanı'nın ellinci yıl dönümü anma töreni düzenledi. Bir başka anma etkinliğinin ise Ekim 2023'te Auschwitz'de gerçekleşmesi planlanıyor diyerek sonda yazmam gerekenleri yine başta sizinle paylaştım.

Roza Robota, 1921 yılında Ciechanów, Polonya da doğdu. Gençliğinden itibaren Hashomer Hatzair Siyonist-sosyalist gençlik hareketinin bir üyesiydi ve 1939 Nazi Almanya’sının Polonya'yı işgali üzerine bu hareketin yeraltı gurubunda aktif oldu. Yaşadığı ve o zamanlar Getto içinde kalan evi diğer çocuk ve gençlerin buluşma noktasıydı.

Roza, 1942'de Ciechanów Gettosunun tasfiyesi sırasında bir Holokost treniyle Auschwitz toplama kampına nakledildi. "Seçimden" kurtuldu ve kadınlar için Auschwitz-II Birkenau çalışma komandolarına atandı ve burada mahkumlar arasında yeraltı haberlerinin yayılmasına katıldı. Gaz odası kurbanlarının cesetlerinin yakıldığı Birkenau'daki Krematoryum III'ün bitişiğindeki Birkenau Effektenlager'daki giyim deposunda çalıştı. Krupp "Weichsel" mühimmat fabrikasında kadınlar tarafından toplanan "Schwarzpulver" (barut veya diğer kaynaklara göre dinamit) kaçakçılığı yapmak için memleketinden tanıdığı yeraltı adamları tarafından işe alındı.

Sonderkommando isyanı sırasında krematoryumun havaya uçurulmasına yardımcı olmak için ilkel el bombaları üretmek için kullanıldı. Çalışmasında, her ikisi de Ciechanów'dan olan Hadassa Zlotnicka ve Asir-Godel Zilber'den yardım aldı. Nazi "pulverraum" fabrikasında çalışan birkaç kadınla birlikte, günde bir ila üç çay kaşığından fazla olmayan schwartzpulver bileşiğini elde edebildiler, saklayabildiler ve yeraltındaki erkeklere teslim edebildiler her gün aynı riskleri alarak...

Sonderkommando, 6 Ekim 1944'te Krematoryum III'ü havaya uçurdu. Roza ve diğer üç kadın - Ala Gertner, Ester Wajcblum ve Regina Safirsztajn - Gestapo tarafından tutuklandı ve işkenceleri ile ünlü Blok 23'te işkence gördü, ancak kaçakçılık operasyonuna katılan diğerlerinin isimlerini açıklamayı reddettiler. 6 Ocak 1945'te iki kadın sabah yoklama toplantısında, iki kadın da akşam saatlerinde asıldı. Roza sadece 23 yaşındaydı.

Görgü tanıkları Roza’nın darağacı önünde “GÜÇLÜ ve CESARETLİ OL” diye bağırdığını anlattılar. Bu aynı zamanda üyesi olduğu gençlik örgütü Hashomer Hatzair'in de sloganıdır.

Sonderkommando İsyanı, SS ve kapos arasında yaklaşık 70 kişinin ölümüne neden oldu ve bir krematoryumun çatısını havaya uçurdu.

Yad Vashem'de Roza ve idam edilen diğer üç kadını onurlandırmak için bir anıt inşa edildi.