Geçtiğimiz hafta Nelly Barokas’ın moderatörlüğünde, ABD’den Dr. İzzet Bahar’ın da katılımıyla gerçekleştirilen “İki Yazar İki Kitap, Şeffaf Bir Sohbet” başlıklı İYT’nin canlı yayın etkinliğinde şu soruyu yöneltmiştim: “Binyamin Yerushalmi Türkiyeli bir Yahudi… Bu kişiyi kaçımız tanıyor acaba?”
Binyamin Yerushalmi, İstanbul’da, Heybeli Ada’da doğdu. “Neemaney Tsion” ve “Hahaluts” adlı gençlik kuruluşlarına katıldı. Savaş yıllarında Suriye üzerinden yasa dışı göçün örgütlenmesinde görev aldı. 1943 yılında Eretz İsrael’e göç etti. Aliya Bet Kurumu’na katılarak 1946-48 yıllarında Doğu Avrupa Yahudilerinin göçlerinde kullanılan birçok gemiyi örgütledi, bu girişimlerin liderliğini yaptı.
Binyamin Yerushalmi, “Knesset İsrael” adlı geminin kaptanlığını da üstlendi, Cenevre’de toplanan Siyonist kongresine delege olarak seçildi. Bağımsızlık savaşı sırasında silah taşıyan gemilerde görev aldı. “Nora” gemisi ile Çekoslovakya’dan getirilen silahların tam zamanında ulaşmasını sağladı. Yeruşalayim yolunun açılması için düzenlenen “Nahşon” operasyonuna yetiştirilen bu silahlar savaşın dönüm noktası oldu.
Bunun üzerine Ben Gurion kendisinden “milletin kaderini değiştiren kişi” olarak söz etti. Yerushalmi, Ben Gurion ile görüşmesinden sonra bir kızının dünyaya geldiği haberini aldı ve tabi ki ona “Nora” isminin konulmasını istedi.
Binyamin Yerushalmi Türkiyeli Yahudilerin kurduğu “Hagoshrim Kibbutz”unun öncüleri arasında yer aldı. Ancak bir kez daha devlet tarafından göreve çağrıldı ve bu görevi nedeniyle 30 yıl boyunca kimliği gizli tutuldu.
Yerushalmi 1982 senesinde vefat etti. Bu bilgiler eşi tarafından dostum Dr. Robert Hason’a 1993 yılında sözlü olarak aktarıldı. Binyamin Yerushalmi gibi tarihi bir kişi ne yazık ki Türkiyeli Yahudiler tarafından tanınmamaktadır…
https://www.palmach.org.il/veterans/veteranpage/?itemId=8478linkini tıklattığınızda fotoğraf yeri dahi boş bırakılan bu efsanevi kişilik hakkında İbranice lisanında kısa bir bilgiye rastlayabilirsiniz.
Binyamin Yerushalmi’nin vefatından bu yana kırk, Türkiye’de etkin olduğu dönemden de 80 yıl geçti. Türkiye’den Eretz İsrael’e devletin kuruluş yıllarında büyük kitlesel bir göç oldu. Türkiyeli Yahudilerin yüzde kırkı, 37 bin kişi aliya yaptı. Daha öncesinde gerek toplum bireyleri gerekse gençlik kuruluşlarında yer alan gönüllüler Nazi vahşetinden kaçan Almanya ve Doğu Avrupa Yahudilerinin göçlerine yardımcı oldular. Sefil halde olan bu göçmenlere barınak, yiyecek, giyecek sağladılar. Bu gurur duyulacak tarihi bir gerçektir.
Ancak “sadakatimizden şüphe edilmesin”, “deşifre olmayalım” endişesiyle bazı gerçekler kuşaklar boyu anlatılmayınca bu onurlu tarih sadece bazı hatıratlarda yer aldı ve Türkiyeli Yahudiler “un-seen” suya sabuna dokunmaz özelliklerini korumayı sürdürdüler.
Günümüzde bütün Arap ülkelerinden ve hatta İran’dan göçler hakkında pek çok yayın ve bilgiye sahip olmak mümkünken İsrael’de, Türkiye’den gerçekleşen göç hakkında fazla bilgi edinmek olası değildir.
Acaba çok mu geç kalındı?