Bir Fanatiği Tedavi Etmek- Amos Oz

Bir Fanatiği Tedavi Etmek- Amos Oz

Suzi SABANER

Dünyamızda bu kadar sorun ve çatışma varken nedense en çok dikkat çekeni kuşkusuz İsrael - Filistin anlaşmazlığı. Dünyaca tanınmış İsraelli edebiyatçı ve barış yanlısı aktivist, Amos Oz her iki tarafı anlayarak bu konuda konuşmalar yaptı, makaleler yazdı.Bir Fanatiği Tedavi etmek (2006), Oz'un konuşmalarının ve iki makalesinin İngilizce derlemesidir.

2018 yılında kaybettiğimiz Amos Oz’un roman ve makaleleri otuzdan fazla dile çevrildi. İsrael’de ve dünya çapında birçok ödül kazandı. Edebiyatın yanı sıra siyasi yazılarıyla da tanınan Oz, Şalom Ahşav ( Şimdi Barış) adlı Filistinlilerle görüşmeler yapılmasını savunan grubun kurucularındandır.

İsrail devleti kurulmadan önce Yeruşalayim (Kudüs)’ de doğan Oz’un deneyimlerine bağlı olarak geliştirdiği görüşlerinin çok değerli olduğunu düşünüyorum. Değişik fikirleri dinlemek, okumak, anlamaya ve sorgulamaya çalışmak bizleri zihinsel ve ruhsal olarak geliştirir. Yeruşalayim’de büyüdüğü zamanlardan itibaren savaşa tanık olan, fanatizmin sonuçlarını yaşayarak gören Amos Oz’un görüşlerine katılır ya da katılmayız ama en azından saygı gösterebiliriz.

Yıllardır yaşanan anlaşmazlığa , çekilen acılara rağmen mizahi bir dille , insani yaklaşımla yazılmış bu küçücük kitabın içinde tarih, insanlık, anlayış, sorgulama var. “The Times” gazetesi kitap hakkında “fanatikliğe karşı kansız zafer” yorumunda bulundu.

Kitabın ilk bölümünün başlığı “Haklı ve haklı arasında”. Amos Oz her iki tarafın da haklı olduğunu savunuyor. Israel Filistin anlaşmazlığı Oz’a göre öyle kolay anlaşılır bir konu değil. Taraflardan biri iyi diğeri kötü ya da biri melek diğeri şeytan değil. Bu çatışma iki haklı arasında yaşanıyor. Filistinliler filistinde çünkü, onların tek evleri orası. İsraelli Yahudiler İsraell'de çünkü Yahudilerin evim diyebilecekleri baska yer yok. Filistinliler çeşitli Arap ülkelerinde yaşamayı denediler ama kabul görmediler ,hatta öldürüldüler. Böylece sadece Filistinde yaşayabileceklerini anladılar. Yahudiler Avrupa'dan kovuldular, öldürüldüler. Yahudiler ve Araplar aynı toprağı aynı nedenlerden dolayı istiyor. Her iki taraf da mağdur. Her iki taraf da ödün vermek zorunda. Hem İsraelli Yahudiler hem de Filistinli Araplar eşit şekilde bu topraklara derinden bağlı ve her iki taraf karşı tarafın bu bağlılığını tanımıyor, anlamıyor.

İkinci bölüm, kitabın başlığı ile aynı- bir fanatiği tedavi etmek. Önce, fanatikliğin doğasını anlatıyor. Amos’a göre, Ortadoğu’daki kriz fanatiklikle tolerans arasındaki debelenme yüzünden var. Fanatiklik İslamdan, Hristiyanliktan, Yahudilikten, herhangi bir hükümetten, politik sistemden, ideolojiden, dinden önce de vardı. Oz, 1940’larda Yeruşalayim’e gelenlerin fanatikliğini hatırlıyor ve bunun hala devam ettiğini belirtiyor. Kendisinin de çocukken küçük bir fanatik oldugunu itiraf ediyor. Hatta, ilk başta öğrendiği ingilizce kelimelerin “yes” ve “no”’dan sonra “British go home”- İngiliz evine git- olduğunu yazıyor. “İsrailli Yahudiler ve Filistinli Araplar arasındaki sorun her ne kadar iki tarafın fanatikleri dini savaşa döndürmek istese de, dini savaş değil,” burası kimin? sorusunun sancılı bir çatışması” diyor Oz ve sorunun çözülebileceğine inanıyor. Fanatikliğe karşı bağışıklık kazanabilmek icin yollar öneriyor: Hayal gücünü kullanarak kendini karşı tarafın yerine koymak, mizah yeteneğini kullanmak bunlardan bazıları.

Ne yazık ki, sadece Israel ve Filistin’de değil, fanatikliğin her yerde son hızla arttığı zamanlardan geçiyoruz. Sonuçları ise malum.Dolayısıyla, bu konuyu anlayabilmek, Amos Oz’un deneyimleri ve fikirlerinden yararlanmak için okumaya değer bir kitap.

Kitabın sonunda 2012’de kendisiyle yapılmış bir söyleşi bulunmakta. Amos Oz, kitap yayınlanmadan önce bu konuları 2002’de Almanya’da bir konuşmasında anlattı. Daha sonra 2003’te The Guardian gazetesinde makale şeklinde yayınlandı. 102 küçük sayfadan oluşan bu kitap Vintage yayınevi tarafından Londra'da basıldı. Türkçeye henüz çevrilmedi.