Bin yıllık bir serüvenin ardından… CODEX SASSOON

Bu yazımda sizleri 7 Ekim 2023’ün birkaç gün öncesine götürmek istiyorum… O tarihten birkaç gün önce yayınlanan bir yazımdan bir alıntıyla başlıyorum yazıma…  Tırnak içinde okuyacağınız bölüm hep 7 Ekim öncesinden…

“Bir yazımda Codex Sassoon’dan söz etmiştim. Yani dünyanın en eski ve en eksiksiz İbranice Tevrat’ı… Koyun derisine el yazısıyla yazılmış 792 sayfalık tam 1100 senelik bir Tevrat… Bu paha biçilmez eser geçtiğimiz perşembe günü büyük güvenlik önlemleri altında İsrael’e ulaştı ve bundan böyle sergileneceği ANU Yahudi Halkı Müzesi’ndeki daimi yerini aldı.

Codex Sassoon’un İsrael’e nasıl ulaştığını kısaca anlatmaya çalışayım. Bu değerli el yazması yıllar içinde birçok kez el değiştirdi ve Yahudi kitap koleksiyoncusu David Solomon Sassoon'un 1929'da onu 350 sterline satın almasıyla yeniden ortaya çıktı. İşte o tarihten sonra eserin adı Codex Sassoon olarak anılır oldu.

1989’da Codex Sassoon, Safra bankacılık ailesinin bir üyesi olan Jacki Safra tarafından satın alındı. İsviçreli finansör ve koleksiyoncu Jacki Safra eseri bu yıl satışa çıkardı.

Mayıs ayında New York’taki Sotheby müzayede evinde gerçekleşen satışta, Başkan Bill Clinton döneminde görev yapan İsrailli-Amerikalı eski diplomat Alfred Moses kar amacı gütmeyen bir Amerikan kuruluşu adına Codex Sassoon’u satın aldı. Böylece, ANU'nun Amerikalı Dostları adına satın alınan tarihi eseri, ANU Yahudi Halkı Müzesi'ne (eski adıyla Yahudi Diasporası Müzesi) hediye etti. 38.1 milyon dolara satın alınan Codex Sassoon şimdiye dek en yüksek fiyata satılan kitap oldu.

Antik el yazması 5 Ekim Perşembe günü New York’tan kalkan El Al uçuşuyla İsrael’e ulaştı. Özenle paketlenmiş olan eser, uçaktaki en güvenli yer olarak kabul edilen kokpite yerleştirildi. Uçağın perona inmesinin ardından El Al pilotu Kaptan Amos Aldaag Codex Sassoon’u güvenli hücreden çıkardı ve eseri karşılamaya gelen ekibe teslim etti.

Codex Sassoon artık yeni ve daimi ikametgâhında… Yani olması gereken en doğru yerde… ANU Yahudi Halkı Müzesi’nde… 11 Ekim’den itibaren müzede sergilenmeye başlıyormuş.”

Bu satırları 7 Ekim 2023’ten birkaç gün önce yazmıştım…O yazımda okurları ANU’yu ziyaret edip bu değerli hazineyi yakından görmeye davet etmişim. Tabii ki hiç kimse birkaç gün sonra İsrael’in başına gelecek felaketi öngöremezdi…

7 Ekim'de, bir Simhat Tora sabahı Hamas’ın gerçekleştirdiği saldırıda, binlerce terörist güney İsrail'e saldırıp yaklaşık 1.200 kişiyi öldürdü ve 251 kişiyi Gazze'ye kaçırdı. Tabii ki bu değerli sergi askıya alındı.

Tam yirmi ay sonra, nihayet Şavuot öncesinde müze merkezine yerleştirilen Codex Sassoon kalıcı sergisi açıldı. 792 parşömen sayfasından oluşan ve tek cilt haline getirilmiş Codex Sassoon, Tevrat’ın 24 kitabını içeriyor. Yazı analizi, metnin 10. yüzyılın başlarında yazıldığını ve günümüze ulaşan en eski Tevrat el yazmalarından biri olduğunu doğruluyor.

Codex Sassoon’un sayfalarına serpiştirilmiş birkaç el yazısı not, onun tarihine dair değerli ipuçları sunuyor. Arapça yazılmış bir notta, el yazmasının Halef ben Avraham tarafından Yitzhak ben Yehezkel al-Attar’a satıldığı belirtiliyor; satışa iki kişi tanıklık etmiş. Tarih belirtilmemiş olsa da araştırmacılar bu işlemin yaklaşık 1000 yılı civarında gerçekleştiğini tahmin ediyor.

Bir başka notta ise Codex’in, bugünkü Suriye’nin Markada kentine karşılık geldiği düşünülen Makisin’deki bir sinagoga ait olduğu belirtiliyor.

14.yüzyılda son sayfaya eklenmiş bir notta ise sinagogun yıkıldığı ve Codex’in, ibadet yeri yeniden inşa edilene kadar koruması için Salama ibn Abi al-Fakhr adlı birine emanet edildiği anlatılıyor.

Tevrat’ın bu tarihten sonraki hayatta kalma serüvenini yazımın başındaki alıntıda zaten okudunuz. Şimdi yapmamız gereken ANU Yahudi Halkı Müzesi’ni ziyaret edip Codex Sassoon’u yakından ve tabii ki merak ve hayranlıkla seyretmek…

Çünkü Codex Sassoon sadece bir el yazması değil; savaşlardan, yangınlardan ve Haçlı Seferlerinden sağ kurtulan Yahudi ruhunun sonsuzluğuna dair canlı bir tanıklıktır. Her şeye rağmen burada olduğumuzun ve yaşadığımız her yıkımdan yeni bir büyümenin doğduğunun bir kanıtıdır.

Not: Yeruşalayim Ulusal Kütüphanesinde sergilenen Shem Tov Tevratı 14.yüzyıldan kalmadır. Yukarıda sözünü ettiğim Codex Sassoon’dan daha yenidir.

Nelly BAROKAS

İYT dip not :

İfade edilen görüşler İYT web portalının editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Yazarların düşünceleri sadece kendilerini bağlar.

Yazarın tüm yazıları için tıklayınız

Bağış/Donation/תרומה