top of page

Ladino tam gaz!...


Geçtiğimiz günlerde İsraelli bir dostuma Türkiye Yahudi cemaatinin yapısını anlatıyordum. Sayıları 12-15 bin civarında, okulu, hastanesi, yaşlılar yurdu ve çok sayıda ibadethanesi bulunan oldukça organize bir cemaat olduğunu anlattım.

Türkiye’de yaşayan Yahudiler için gönüllülük esasına dayanan yardımseverlik faaliyetleri ve bir derneğe/kuruma aidiyet Yahudi kimliğinin adeta temel taşını oluşturur. En azından benim ve günümüzde altmışlı yaşlarda olan kuşak için bu böyleydi.

Ancak demografik yapının bozulması ve doğan çocuk sayısının azalması, bir yandan öğrenci potansiyeli daralan okulun bekasını zorlarken, diğer yandan da ağırlaşan eğitim harcamaları gençleri farklı alternatifler aramaya itmekte ve göçü tetiklemektedir.

Gençlerin çağın yapısına uygun -baba mesleğinin ortadan kalktığı- günümüz koşullarında, toplum içinde gönüllülük esasına dayanan görevler yüklenmeleri de zorlaşmakta ve bu durum belli bir asimilasyonu beraberinde getirmektedir.

İsraelli dostum açıklamalarımı ilgi ile dinlerken Diaspora’daki bu sayıca oldukça küçülmüş toplumun bir gazetesi, ayda bir çıkardığı bir dergisi ve bir de yine aylık tamamen Judeo-Espanyol lisanında bir yayını bulunduğunu söylediğimde oldukça şaşırdı ve Türkiye’de yaşayan Yahudilerin günlük lisanlarının halen Ladino mu olduğunu sordu. “Vatandaş Türkçe konuş!” kampanyasından sonra yaşıtlarım tarafından bu dilin konuşulmasına son verildiğini ancak son yıllarda Sefarad kültürünün önemli bir unsuru olan bu lisanın unutulmaması ve yaşatılması yönünde yoğun bir çaba harcandığını belirttim.

Gerçekten Los Pasharos Sefaradis, Erensya Sefaradi ve Janet&Jak Esim müzik toplulukları ile kısmen Judeo-Espanyol lisanında sahneye konan tiyatro oyunları, Osmanlı Türk Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi’nin çalışmaları, düzenlenen “Uluslararası Judeo-Espanyol Günü” türünde etkinlikler, Klara Perahya, Suzi De Toledo, Suzi Danon ve Fani Ender’in hazırladıkları “Erensya Sefaradi- Proverbos i Diças” gibi yayınlar kaybolmaya yüz tutan bu mirasın canlı tutulmasına yardımcı olmuştur.

İsrael’de ise durum kısmen farklıdır; Yasmin Levi’nin babası İsak Levi kaybolmaya yüz tutan yüzlerce şarkıyı yaşlılardan dinleyerek kayıt altına aldı, bu dilin duayeni Moshe Shaul, 1979-2016 yılları arasında Aki Yerushalayim dergisini yayınladı ve Kol İsrael radyosunda Ladino lisanında gerçekleşen yayınların başında yer alarak dil konusundaki çalışmalarını kurumsal bir nitelik içinde sürdürdü.

Devlet Başkanı Yitzhak Navon’un “Bustan Sepharadi” oyunu bu lisanda kaleme alınan klasik bir eser niteliği taşır. Dr.Selim Salti’nin öncülüğünde, Bar İlan Üniversitesi kapsamında akademik çalışmalar yapan “Salti Institute For Ladino Studies” B.A, M.A. PhD diploması veren dünyadaki tek eğitim kuruluşudur.

Diğer bir deyişle Türkiye’de gönüllülük esasına göre sürdürülen bu alandaki son derece değerli çalışmalar İsrael’de daha farklı bir platformda, daha akademik ve profesyonel bir görünüm taşımaktadır.

Son dönemde ise İsrael’de Türkiyeliler Birliğinin Zoom üzerinden gerçekleştirdiği yayınlar Judeo-Espanyol lisanındaki etkinliklere farklı bir boyut kazandırdı. Karen Gerson Şalhon ve İzzet Bana ile Fani Ender’in, Kobi Zarko ile Sara Yanarocak’ın Ladino lisanında gerçekleştirdikleri söyleşiler ve iki ayrı zamanda birinde beş hanımın, diğerinde beş erkek konuşmacının Yahudi yaşamından kesitler sundukları “Savor De Boka” adlı programların her biri 7-8 bin kişi tarafından izlendi.

Başta İsrael, Türkiye, ABD ve dünyanın farklı ülkelerinde bu lisana gönül bağı ile bağlı kişiler tarafından izlenen bu tür etkinliklerin yaygınlaştırılması, akademik düzeyde sürdürüle gelen çalışmaların yanı sıra Judeo-Espanyol dilinin çok daha geniş kitleler tarafından benimsenmesini sağlayacaktır.

Bizi Takip Edin
  • Facebook Basic Square
  • Twitter Basic Square
  • Google+ Basic Square
WhatsApp Image 2020-09-08 at 20.52.59 (1

İLETİŞİM

Telefon                           :+97236582936
Mail                                :turkisrael@gmail.com

 

KÜNYE

İYT Web Sitesi Künyesi:
Editör                             :Av.Yakup Barokas
Grafik Tasarım              :Şemi Barokas 
                                          Ovi Roditi Gülerşen

© 2018 by Turkisrael.org

bottom of page