JEAN ROSENTHAL

Ünlü sahne ışık tasarımcısı; JEAN ROSENTHAL

Köşemizin bu haftaki konuğu Jean Rosenthal, bugün sahne ışık tasarımını başlatan kişi olarak kabul edilmekte.

Eugenia Rosenthal adıyla 16 Mart 1912 tarihinde doğmuş olan tasarımcının annesi Pauline (Scharfman) psikiyatrist, babası Morris ise kulak-burun-boğaz doktoruydu. Jean dahil üç çocukları vardı. Aile, 1880’li yılların sonunda Romanya’dan ABD’nin New York şehrine göç etti.

20. yüzyılın ilk yarısında tiyatroda ışık tasarımı henüz önemini kazanmamıştı. Set tasarımcısı veya tiyatro için çalışan elektrikçiler ışık tasarımından da sorumluydular. Bugün tiyatro ışıklandırması dendiğinde bir efsane olan Rosenthal, yaratıcılığı ve oyunlarda yarattığı atmosferlerle ‘’ışık tasarımı’’ adlı bir alanın ortaya çıkmasını sağladı ve Broadway’in aranan ışık tasarımcısı oldu.

Daha sonra kendisiyle yapılan röportajlarda Rembrandt ve Monet’nin eserlerinin kendisine ilham verdiğini söylemiş olan tasarımcı, ona göre ışığın boyutu ve şekli olduğunu ve en yetenekli ışık tasarımcısının aslında en az farkedilen ışık oyunlarını sahneye koyan tasarımcı olduğunu söyledi.

Rosenthal’in dehası bir performansın dokusunu ifade etmek için ışığın biçimini, rengini ve hareketini kullanmasındaydı.

Dünya modern dans ve koreografi sanatlarının efsanesi sayılan Martha Graham ile 1929 yılında henüz 17 yaşındayken tanıştı. Öğretim hayatında zorluklar yaşadığı için liseden zor mezun olan genç tasarımcı Graham’ın yanında kendini buldu ve kısa sürede efsane dansçının teknik yardımcısı oldu ve yaşam boyu sürecek bir ortaklığın adımı atıldı.

Yale Üniversitesi’nde ışık tasarımı okuyan ve bu üniversiteden başarıları için madalya alan Jean Rosenthal, Graham ile 36 prodüksiyonda yer aldı.

1935 yılında döndüğü New York’ta Büyük Buhran döneminde oluşturulmuş Federal Tiyatro Projesi’ne katıldı. Burdaki başarısı ona; radyo programında anlattığı uzaylı saldırısı ile ABD’yi olmayan bir tehlikeye karşı paniğe sokan ünlü aktör ve yazar Orson Welles ve efsane film Vatandaş Kane’in Welles ile birlikte yapımcılığını yapmış olan John Houseman ile çalışmalara yönlendirdi.

Welles ile çalışmalarına Mercury Tiyatrosu’nda devam eden Rosenthal’in, edindiği başarılar ile ünvanı yapım ve ışıklandırma müdürü oldu.

Jean Rosenthal, Broadway’in, yaratıcılığını konuşturduğu Martha Graham’ın dans gösterilerinin, New York Şehir Balesi’nin ve Metropolitan Operası’nın pek çok yapımında ışı tasarımcısı oldu.

Sanatığı konuşturduğu yapıtlar arasında Doğu Yakası’nın Hikâyesi (1957), Müziğin Sesi (1959), Damdaki Kemancı (1964), Hello, Dolly! (1964), Kabare (1966), Mutlu Zaman (1968) gibi efsane yapımlar bulunmakta.

Sahnede kullandığı projektörlerle özel gölgeler yaratan Rosenthal, yaşadığı dönemde ve özellikle erkek hakımıyetindeki çalışma alanında pek çok hemcinsi gibi cinsiyet ayırımcılığına maruz kaldı.

Ünlü ışık tasarımcısı, 1 Mayıs 1969 yılında kanser hastalığı yüzünden hayatını kaybetti.