İsrail’deki Türkiyelilerin çok iyi tanıdığı Avukat Schmaya Halevi geçtiğimiz günlerde yaşama veda etti. O dürüstlüğü, mütevazılığı, çalışkanlığı ve sadeliği ile kendini sevdirmiş bir kişi olup, Türkiyeliler Birliğine kırk yıla yakın hizmet vermişti. Gönüllü olarak, tam bir özveri ile… Aslen Edirneli olan Schmaya Halevi’nin ölümünün ardından hakkında hep güzel şeyler anlatıldı.
Anlatılanlar arasında kız kardeşi Ziva’dan da söz edildi. Palmah’ın ilk kadın irtibat subayı olmuş Ziva Halevi’den. Lise eğitimini tamamladıktan hemen sonra henüz 15 yaşındayken, Edirne’den bu topraklara göç eden Ziva… 1943 yılında, hem de tek başına. Türkiye’den gelen bu zarif ve cesur kız, tam 40 yıl sonra, 1983 yılının Bağımsızlık Bayramı gecesi Palmah adına meşale yakma onuruna sahip olacaktı.
Kendi kendime kızdım, “ben bu güne dek niçin onu tanımadım, varlığını niçin bilmedim?” diye. Biraz araştırınca Ziva’nın bir fotoğrafı çıktı karşıma. Çok aşinası olduğum bir fotoğraf... Çünkü Bağımsızlık Savaşı sırasında mücadele veren gençleri görüntüleyen, o dönemin simgesi olmuş bir fotoğraftı bu. Onlarca kez gördüğüm, tarih kitapları sayfalarında sıkça rastladığım… Demek ki onu tanıyormuşum. “Silahlı genç kız” adını taşıyan bu fotoğraf 1948 yılında Bamahane askeri gazetenin fotoğrafçısı Boris Carmi tarafından çekilmişti. Lod yakınında mevzilenmiş askerler. 136 erkek asker arasında tek kadın asker, o da Ziva.
Ziva bir ağaca yaslanmış, üzerinde düzgün bacaklarını ortaya çıkaran haki renkte kısacık bir şort, belinde bir silah, başında kefiye, alnı belli ki yaralanmış, sargılı. Bu fotoğraf, bir dönemin genç İsrailli kadının imajı oldu.
Bu fotoğrafı çekmesinden birkaç gün sonra Boris Carmi onu bir kez daha görüntülemiş. Latrun’da, Barfiliya Arap köyü yakınında. Belli ki hava çok sıcak… “Testiden su içen asker kız” adını taşıyor bu ünlü fotoğraf. Askeri gazete Hamahane’de yer alan bu fotoğraf şair Avraham Halfi’ye ilham verdi. Yazdığı “Testi” adlı şiir bestelendi. Önce İsrail müziğinin divası Shoshana Damari, sonra da Schlomo Artzi bu şarkıyı seslendirdi.
1943 yılında Edirne’den kalkıp tek başına buralara gelen Ziva Halevi, Givat Haim Kibbutzunda eğitimin ardından Palmah’ın elit güçlerine katıldı, Yiftach Tugayının üçüncü taburunda irtibat subayı olarak görev yaptı. Bu görevi süresince Safed ve Lod’un kuşatılmasına, Suriye ve Lübnan’a sızma girişimlerinde ve Yoav harekâtına fiilen katıldı.
Tsahal’in ilk kadın irtibat subayı sıfatına sahip Ziva Halevi, Bağımsızlık mücadelesinde savaşmış kadınların simgesi, yani bir çeşit rol model oldu. Bu simge Yahudi kadının gücünü, silahı ve yerel Sabar kültürünü yansıtmaktaydı. Savaş sonrasında Ziva, orduda tanıştığı komutanı, mühendis İtamar Arbel ile evlendi. Üç çocukları oldu; Nurit, İgal, Dalya…
“Silahlı genç kız” fotoğrafı günümüzde Hagana’nın müzesinde yer alıyor. 1983 yılı Bağımsızlık Bayramında Palmah adına kahramanlık meşalesini yakma onurunu yaşayan Ziva Arbel, 2012 yılının son günü Savyon’daki evinde yaşama veda etti. Ama ne mutlu ki Edirneli Ziva’nın “Silahlı genç kız” fotoğrafı daha uzun yıllar, özgürlük mücadelesinde İsrailli kadının simgesi olmaya devam edecek.
Keşke onu tanımış olsaydım diyorsanız, you tube’da “Toldot İsrael” (İsrail Anlatıları) kapsamında bir buçuk saatlik söyleşini izleyin derim. En başından her şeyi anlatıyor Ziva Arbel…