(Yazarı sesli dinlemek için tıklayınız)
2020 radikal değişim yılıydı. Pandemi birçok alışkanlıkları sarstı…bazıları da yaşamın çöplüğüne atılma sürecinde.
Fakat pandeminin getirdiklerinin ötesinde birkaç gelişme yakın geleceğe yön veriyor:
· Trump’ın Yıkılışı – Amerika‘da içe kapanışın ve küresel sorumluluklara sırt çevirme politikalarının sonu geldi. 2019 sonlarında kaleme aldığım Trump ve Netanyahu: Ötelerine Geçmek Gerek… (turkisrael.org.il) yazısında her iki liderin yaptıklarını övmüş fakat ülkelerinin selameti bakımından iktidardan inmeleri gerektiğini vurgulamıştım. Biden’in seçiminin Netanyahu’nun rakiplerine cesaret verdiğini kanıtlamaya gerek yok. Daha önemlisi, değişim rüzgarının İsrail’deki siyasetçiler tarafından doğru tespit edilmiş olması. Trump’ın geri gelme hikayesine inanlar giderek azalacaktır. Eski başkan Cumhuriyetçilere zarar vermenin ötesinde hukuki davalarla boğuşmaya odaklanacaktır.
· Avrupa’nın Kenetlenmesi – Brexit İngiliz milliyetçiliğinin zaferiydi fakat açtığı yol Avrupa Birliği’nin kendi iç dayanışmasının sıkılaştırdı. Geçtiğimiz yıl 60 yıllık Avrupa idealinde ilk kez ortak borçlanma kararı alındı. Üye ülkelerin kendi hazine tahvillerinin haricinde Avrupa Komisyonu (Brüksel) finans piyasalarında senet ihraç etme izni aldı. Yeni borçların ortak kefaletini tüm Avrupa Birliği üyeleri (özellikle Almanya) üstlenecekler. Bu program sayesinde pandeminin yaraladığı Güney Avrupa ülkelerine büyük çaplı fonlama desteği başlıyor (€ 750 milyar = $ 1 trilyon).
· Avrupa’da Ayrılıkçı ve Milliyetçi Esintiler Diniyor – Daha 2 - 3 yıl önce Fransa’da Le Pen, İtalya’da Salvini ‘’Euro’yu istemiyoruz, Brüksel’in hükümranlığına karşıyız’’ naraları atarken şimdi her ikisi de Avrupa rüyasına sarılmış görünüyorlar. Almanya’da aşırı sağcıların son yerel seçimlerde gerilemeleri, Polonya ve Macaristan’ın A.B.’den aldıkları desteklere karşılık aykırı söylemlerini yumuşatmaları, genelde Avrupa Birliği’nin Merkel sonrasına hazırlandığını gösteriyor.
Tüm bunlardan yeni İsrail Hükümetinin uluslararası ilişkileri nasıl etkilenecek? Karmaşık bir yapıdan oluşan fakat motor gücü ve felsefesi Yair Lapid tarafından belirlenen yeni hükümetin DNA’sı şöyle:
1. Anti-Netanyahu’culuk – Bırakın rakiplerini, müttefiklerini dahi o kadar kızdırdı ki Bibi, karşısında 8 partiyi bir araya getirmeyi başardı. Amerika ve Avrupa’da da Netanyahu’yu çekemeyenler Bennett ve Lapid’e şans tanıyacaklar. A.B. kapsamında olsa olsa Macaristan’ın Orban’ı üzülmüştür, fakat rivayete göre diğerleri Knesset güvenoyu verdiğinde şampanya kadehleri kaldırmışlar!
2. Tek Renk Yerine, Renkler Mozaiği : Amerika’da Demokrat Partiye bakarsak koalisyon görürüz. İlericiler (Elizabeth Warren, Bernie Sanders, Alexandria Ocasio-Cortez) ve geleneksel ortayolcular (Joe Biden) ortak bir politika ile iktidarı ele geçirdiler. Keza Avrupa Birliğinde, 27 farklı ülkenin çıkarları dengeleniyor. Bennett hükümeti ile benzerlikler müthiş. Değişik gruplar bir amaç çevresinde birleşip ilerleme kararı aldılar. Hem Washington DC, hem Brüksel ve Avrupa’nın birçok başkenti yeni İsrail hükümetine bu açıdan da olumlu bakacaklar.
3. Trump Sonrası: Yeni IL kabinesi Netanyahu’nun dış politikada başarılarını takdir edip üzerine inşa etmek istiyorlar. Lapid’in ilk ziyaretlerinden birini Birleşik Arap Emirliklerine yapması bunun göstergesi. Trump döneminde atılan adımlardan Kudüs’ün ve Golan Tepelerinin ilhakının ABD tarafından tanınmasından Biden yönetiminin geri dönmesini öngörmüyorum. Fakat Putin’in Kırım’ı Rusya’ya katmasına da prim vermemek için “bu konu Suriye ile ileride yapılacak görüşmelerde ele alınır” kabilinden karar alabilirler.
4. Arap Dünyası ve Mısır: İlişkilerin devamı ve Gazze konusunda Mısır ile daha değişik bir stratejinin izlenmesi beklenebilir. Raam partisinin bu alanda katkısını görebiliriz.
5. Türkiye ile İlerleme Olası mı? İmkan dahilinde. Erdoğan’ın Bibi’ye antipatisi ve uluslararası prestijinden dolayı haseti yeni hükümete biraz daha olumlu bakması için nedendir. Kaldı ki Doğu Akdeniz’de herkes ile de kavgalı olmak istemeyecektir. Lapid’in Ankara’ya gelme ihtimalini olağandışı görmemeli.
Bennett hükümetinden çatırdama sesleri duymamıza kanımca bir yıl var. Bu süre zarfında iç meselelere odaklanacaklar. Ayrıca Filistin’de Abbas sonrasını bekleyecekler. Netanyahu mahkum olursa hükümetin tutkalı eriyebilir ve yeni Likud liderliği bambaşka alternatiflere yol açabilir.
Olası sıkıntılı dönemin atlatılmasında Bennett- Lapid ortaklığının dış politikada kusursuz girişimleri içeride güçlenmelerine destek olacaktır.