Bar İlan Üniversitesi Yahudilik Bilimleri Fakültesi çatısı altında bulunan Salti Ladino Eğitimi Enstitüsü 2023-2024 eğitim yılında yeni bir projeyi hayata geçirdi. Bu proje Türkiye Yahudilerinin tarihi ve o topluma ait Sefarad ve Ladino kültürü konusunda uzman rehberler yetiştirmeyi hedefliyor.
Nelly BAROKAS
Enstitünün kurucusu Yehoshua Selim Salti’nin fikir babası olduğu bu eğitim projesi, Yahudilik Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Schmuel Rafael ile Dr. Dov Hakohen’in yönetiminde ve proje koordinatörü Dr. Bella Basan’ın inisyatifinde yola çıktı.
18 Aralık Pazartesi sabahı Salti Ladino Eğitimi Enstitüsü’nde gerçekleşen bir açılış etkinliği ile eğitim dönemine start verildi. Açılışta hazır bulunan kişiler enstitü alanında oluşturulmuş, Osmanlı ve Türkiye Sefarad Yahudilerine ait eski objelerden oluşan mini bir sergiyi izleme olanağını buldular.
Eğitim görecek 18 rehber adayının hazır bulunduğu etkinlikte, adaylardan birinin Gazze’de teröristlere karşı savaş verdiği için katılamadığı, bir diğerinin de Gazze’de savaşan oğlunun 70 günün ardından ilk kez o gün döneceği için katılamadığı duyuruldu.
Dr. Bella Basan eğitim dönemi açılışının ilk konuşmacısı olarak Yehoshua Selim Salti’yi davet etti. Salti adaylara hitaben yaptığı konuşmasına, “Bugün bir Türk Yahudi’si olarak karşınızdayım. Gururlu bir İsrael vatandaşı ve gururlu bir Türk Yahudi’siyim” sözleriyle başladı
Bir zamanlar 80 bin Yahudi’nin yaşadığı Türkiye’de bu nüfusun günümüzde 15 bine indiğine değinen Yehoshua Salti konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Bizler en fazla Türk kökenli Yahudi nüfusunun yaşadığı İsrael’de Osmanlı ve Türk Yahudilerine çok değerli Sefarad kültürünü tanıtmayı amaçlıyoruz. Bu kültürün daha fazla kişiye erişebilmesi amacıyla gerek araştırmacıların, gerekse sertifikalı kültür turizmi rehberlerinin Türkiye’ye çok özel Yahudi Mirası Turları yapabilmeleri için gerekli bilgi ve altyapıyı sunacağız.
İlk aşamada burada edineceğiniz bilgi birikimi ile Türk Sefarad varlığını İsraelli turistlere tanıtabilecek, yüksek düzeyde Uluslararası Yahudi Mirası Turları gerçekleştirebileceksiniz.
Bir yıl boyunca alacağınız eğitim sonucunda, Türk Sefaradları ve Türk Sefarad kültürel varlığının gönüllü elçileri olarak kabul ettiğimiz siz değerli katılımcılarımız, bu özel program ile çok tatmin edici bir yolculuğa çıkacaksınız.”
Salti,”Önümüzdeki haftalar ve aylarda çok kıymetli eğitmenlerden bilgiler edinecek, çok özel bir dünyaya gireceksiniz. Bu geniş kapsamlı eğitim size yeni ufuklar açacak” ifadesiyle sözlerini tamamladı.
Ardından Prof. Schmuel Rafael yaptığı konuşmada İsrael’deki Ladino kültürü eğitimi konusundaki girişimlerden söz etti. Bir zamanlar İspanya’nın Sefarad kültürünün korunması için çaba harcadığını, oysa son zamanlarda, özellikle 7 Ekim’de savaşın başlamasından bu yana bu ülke ile ilişkilerin oldukça gerildiğine değindi.
“Bundan önce, iki ayrı dönemde Yunan Yahudi Mirası konusunda çok başarılı rehberlik eğitimi programları gerçekleştirdik. Bu eğitim programlarında ağırlığı Holokost dönemine vermiştik. Programın ikinci etabında da öğrencileri Yunanistan’a götürüp eğitime Yahudilerin yaşamış olduğu mekânlarda devam ettik. Yetiştirdiğimiz kişiler Yunan Yahudilerinin, tarih, kültür, gelenek ve lisanları konusunda tam donanımlı rehberler olarak mezun oldular” şeklinde konuşan Prof. Rafael, aynı eğitim projesini Türkiye Yahudileri için hayata geçirme fikrinin Yeshoua Salti’ye ait olduğunu söyledi.
Prof. Schmuel Rafael öğrencilere görecekleri eğitimin ayrıntıları konusunda verdiği bilgilerin ardından son günlerde duyduğu oldukça çarpıcı bir olayı anlattı. “Salti Eğitim Enstitüsü’nün eski bir öğrencisi Hamas terör saldırısının gerçekleştiği 7 Ekim Cumartesi günü, Nirim’deki evinin mamadında (korumalı oda) saatlerce korku içinde yapayalnız beklemek zorunda kaldı. Yaşananları yavaş yavaş idrak edip, ilk şoktan kurtulduğumda onu aradım, hatırını sordum. Kadıncağızın verdiği yanıt beni çok etkiledi. Korku içinde gizlendiği saatler boyunca kendini yüreklendirmek için Ladino şarkılar söylemiş usulca, fısıldayarak… Hatta birkaç gün sonra bana o gün söylediği ‘Arvoles yoran por luvyas’ şarkısının kendi ses kaydını yolladı.”
Dr. Dov Hakohen ise yaptığı kısa konuşmada, 7 Ekim’den bu bana hepimizin büyük ölçüde etkilendiğini, her birimizin uzaktan veya yakından yaşanan trajediye dahil olduğumuzu, her birimizin Gazze’de savaş veren bir yakını bulunduğunu belirtti. Ancak eninde sonunda bu gerçekle yaşamaya devam ederken de günlük yaşamımıza dönmeyi başarmamız gerektiğinin önemine değindi.
Açılış konuşmalarının ardından 20 dakikalık bir ara verildi ve eğitim konuşmaları başladı. Dr. Dov Hakohen 16.-18. Yüzyıllar arasında Ladino lisanında basın konulu bir sunum yaparken, dönemin dini ve kültürel liderlerinin görsellerini ekrana yansıtarak, her biri hakkında geniş bilgiler verdi.
Ardından, bu eğitim projesinde işlenecek konuların ve farklı alanlarda eğitim sunumları yapacak uzman kişilerin belirlenmesinde büyük katkıları bulunan Lina Filiba; ‘Bir Diaspora Yahudi Toplumu: Türk Yahudileri ve Sefarad kültür mirası’ başlığı altında özetleyebileceğim bir bilgilendirme konuşmasını görsellerle sundu.
Proje kapsamında eğitimi verilecek konu başlıklarını kısaca özetlemem gerekirse… Osmanlı İmparatorluğu altındaki Yahudi toplumları – Türkiye Yahudilerinin ruhani yaşamları – Rabinik edebiyat, piutim, maftirim – Sefarad Yahudilerinin repertuarında romansas, kantikas ve coplas – Yahudi dili Ladino – Göç döneminde Yahudi dünyasındaki demografik değişiklikler – Sefarad mutfağı ve Türk mutfağı etkileşimleri – Sinagoglar ve sinagoglardaki dini objeler – Türkiye Yahudilerinde tiyatro, mizah, folklor… vs.
İki sömestr devam edecek eğitim programı, Yahudilikle ilgili mekânları yakından tanıma amacıyla yaz aylarında Türkiye’de 10 günlük bir geziyi de kapsıyor. İlk adımı atılan bu proje, Osmanlı idaresi altında yaşamış ve çağdaş Türkiye’de yaşamakta olan Yahudi toplumlarının tarihini, Sefarad kültürünü, geleneklerini, örf ve adetlerini bu konuda uzman rehberlerle İsraellilere ve dünyaya tanıtmayı amaçlıyor.
Kısacası amaç; Türkiye Sefarad Yahudileri Kültür Turizmini donanımlı ve uzman kişiler aracılığıyla düzeyli bir şekilde hayata geçirmek…
Yorumlar