(Yazarın yazısını sesli dinlemek için tıklayınız)
Bu yazıyı okuyanların kaçı Route 90’nı kullanarak Ölü Deniz’den Bet Şean bölgesine ve oradan da Tiberia Gölü’ne ulaşmıştır?
Gene okurlarımın kaçta kaçı Yehudiye (Judea - Kudüs kentinin güneyi) veya Samariye (Şomron -Kudüs’ün Batı Şeria Kuzeyi) yörelerini ziyaret ederek orada yaşayan Yahudi yerleşimcilerle oturup sohbet etmişlerdir?
Bu deneyimlerin her ikisini de yaşadım, kısa aralıklarla. Otoyol 90 veya Gandi’nin Yolu (Mahatma Gandi ünvanıyla bilinen ve 2001’de öldürülen Kültür Bakanı Rehavam Zeevi adına), 480 km ile İsrail’in en uzunudur. İlhak edilmesi planlanan Ürdün Nehri vadisini kat eder.
Bundan birkaç yıl önce Kudüs’den başlayarak Şomron’da (Dünya medyasının habire tekrarladığı gibi “işgal altında Batı Şeria” topraklarında) Maale Adumim, Beit El, Şiloh ve Ariel köy ve kentlerini ziyaret ettik, yaşayanlarla konuştuk. Amacım uluslararası kamuoyunun bu kadar olumsuz tanımlamalarına hedef olanların neden bu bölgeleri tercih ettiklerini anlamaktı. Hangi güdü ile hareket ediyorlardı?
İsrail hükümetinin 1 Temmuz’dan itibaren Ürdün vadi bölgesini ve Batı Şeria’daki Yahudi yerleşimlerini ’İlhak Projesi’’ni hangi açıdan değerlendirmeliyiz? (10 üzerinden kendime göre önem sayıları ile):
Oralarda yaşayanların güvenlik gerekleri ve yasal hakları açısından (2/10),
İsrail’in genel güvenlik ve yönetimi altındaki toprakları ülke sınırları içerisine katarak tüm İsrail halkının çıkarları açısından (3/10),
Dünyadaki güç dengelerini kollayarak İsrail’in diplomatik ve ekonomik geleceği açısından (4/10),
Dünya Yahudilerinin huzurlarını kaçırma veya gurur duymaları açısından (1/10).
İsrail dışında bu konuda yazı yazan, ileri geri konuşan, okurunu veya halkını infiale sevk etmek isteyen bir sürü siyasetçi, gazeteci, televizyoncu takımının birçoğu hiç bu bölgeleri gezmediler, görmediler, haritalara hakim değiller. Onların değerlendirmeleri (belki ABD ve Ürdün’dekiler hariç) İsrail hükümetini pek etkilemeyecektir.
Fakat İsrail içinde bu konuda fikir birliği olmadığı da belli. Yahudi yerleşimci nüfus dahi Trump Planı’nın öngördüğü bölgelerin ilhakının olası bir Filistin Devleti’nin tanınması anlamına gelmesinden rahatsızlar.
Netanyahu ise Trump’ın seçimleri kaybetmesi ihtimalini de gözönünde bulundurarak uluslarararası kamuoyunun Covid-19 pandemi ile meşgul olmasını fırsat olarak değerlendirmektedir. Demokrat Biden’in seçilmesi ile bu pencere kapanacaktır.
Öte yandan İsrail güvenlik camiasının en yetişkin ve deneyimli generallerini bünyesinde bulunduran İsrail’in Güvenliği için Komutanlar (http://en.cis.org.il/) İlhak Planına kesin karşı çıkmakta ve bunun ülkenin güvenliğini arttırmak değil, aksine zayıflatacağını söylemektedir.
Uygulama bir ölçüde eski Genelkurmay Başkanları ve Netanyahu’ya göre daha ortayolu savunan Gantz ve Aşkenazi ikilisinin kararlarına bağlı olacaktır. Hem Savunma hem Dışişleri Bakanları olarak hükümetteki ağırlıkları yüksek olduğu gibi, TelAviv –Yeruşalayim- Hayfa üçgeninde yer alan ve ülkenin zenginliğinin anahtarı olan laik, dünyaya açık kitlelerinin hissiyatlarını da hesaba katacaklardır.
Samariya Bölgesinde tanıştığım insanların bir kısmı oralara ucuz arsa ve vergi avantajları yüzünden gittiler. Diğer bir kesim ise Vaad Edilmiş Topraklara ideolojik olarak bağlılar. Hangi nedenle olursa olsun 50 yılda 500,000 İsrail’linin bu bölgeyi kendi evleri olarak benimsemeleri ve başarıyla imar etmeleri önemli gelişme.
Ne gariptir ki bölgenin Filistin asıllı halkı İlhak Projesinde söz sahibi değil. Yaşadıkları bölgeler büyük çoğunlukla İlhak Projesi dışında ve güvenlik hariç yönetimleri gene Filistin’liler tarafından sağlanacak. Fakat bağımsız devlet kurma emelleri suya düşüyor.
Dünya değişiyor: Tibet’lilere veya Uygur’lulara da; “Sizi yöneten Çin’den memnun musunuz” diye sorulmuyor. Veya Libya’da ve Suriye’de yaşayan halka “dış güçlerin müdahelelerini onaylıyor musunuz” diye sorulmadığı gibi.
21. Yüzyılda güç yeniden uluslarası normların üstüne çıkıyor.